ANNA'S JAREN (49) - Zwarte smartlapperij en witte belastingontduiking

De zwarte Piet met de witte lippen. Nog in 1948 werd hij uitgeroepen tot ‘Populairste mannelijke vocalist’. Hij overleed in 1950. Vlak na de oorlog was hij nog vaak te horen op de Nederlandse radio en dan kreeg pa onmiddellijk ‘mierentietjes’ (vertaald naar ABN is dat kippenvel) en draaide steevast de volumeknop naar rechts; wat nog dikwijls genoeg gebeurde om het mij uiteindelijk mogelijk te maken die rare zogenaamde negerstem te imiteren. Ik heb daarna nooit een echte neger meer zo horen zingen eigenlijk en zeker al helemaal niet zo vals als ik dat deed. Maar de pers was lovend over Al en vond zijn stem prachtig.

(Wikipedia)

In ‘The Singing Fool’ uit 1928 zong Al Jolson ‘Sonny Boy’, een smartlap van de eerste orde, die als millionseller twaalf weken in de hitlijsten stond.

Climb upon my knee, Sonny Boy

Though you’re only three, Sonny Boy

You’ve no way of knowing

There’s no way of showing

What you mean to me, Sonny Boy.

When there are grey skies,

I don’t mind grey skies.

You make them blue, Sonny Boy...

Een ‘Het Broekie van Jantje’ on the American way, dus nog een graadje triester, Jantje gaat zelf dood. In dit verhaal wordt de succesvolle zanger verlaten door zijn vrouw, samen met hun enige zoon. Zijn carrière lijkt daardoor kapot te gaan. Maar hij redt het nog net. Dan ligt zijn zoon op sterven...

Wat een ellende allemaal en dan moest hij na elke voorstelling die zwarte troep ook nog eens van zijn gezicht zien te krijgen.

In dat jaar 1928 was de New Orleans muziek over haar hoogtepunt heen. De meeste progressieve bands kwamen met ingewikkelder arrangementen en saxofoons gingen een grotere rol spelen.

Benny Goodman  maakte de eerste plaat met zijn band de Benny Goodman Boys.

Chicago’s bloeiende nachtleven zakte in doordat de autoriteiten steeds harder gingen optreden tegen de tot dan toe onoverwinnelijke gangsters. Het was tot dusver onmogelijk hen te vervolgen omdat er geen getuigen waren te vinden, die durfden niet of werden simpelweg uitgeschakeld.  Maar toen de advocate Mabel Walker Willebrandt onderminister van Justitie werd, bedacht zij een slimme oplossing om de georganiseerde misdaad te bestrijden. Zij realiseerde zich dat criminelen altijd schreeuwend rijk waren maar toch nooit inkomstenbelasting afdroegen en zij begon hen te vervolgen wegens belastingontduiking.

Ene Scarface  zou de gevolgen hiervan sneller ondervinden dan hij ooit had durven denken. Tijdens de drooglegging had hij het grootste deel in handen van de uitbating van casino’s, de organisatie van prostitutie en de illegale handel in alcohol. Hij was voorheen een beschermeling van Johnny Torio, een gangster uit Brooklyn, die opnieuw was begonnen in Chicago. Dat ging eenvoudig, even de gangster met de meeste importantie van dat moment, ene Big Joe Colosimo, uitschakelen en zijn werkterrein overnemen. Tsja, het speelde in Chicago, dus net toen hij de boel tot in de puntjes had georganiseerd werd Torio op zijn beurt van dichtbij neergeschoten door een rivaliserende bende. Hij overleefde de aanslag maar het leek hem beter dat Scarface ‘de zaak’ van hem overnam.

De zesentwintigjarige opvolger begon een loopbaan als topgangster, die slechts twee jaar zou duren, maar evenwel lang genoeg om een legende van hem te maken en Hollywood inspiratie te geven voor films die de werkelijkheid zouden tarten met gefantaseerde scènes vol bruut geweld.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (48) - Zwart met witte lippen

Walt Disney kwam met de eerste animatiefilm ‘The Ol’ Swimmin’ Hole’. Hoofdrolspeler Oswald The Lucky Rabbit had al de trekjes van de latere Mickey Mouse. En Alfred Hitchcock  bracht zijn film ‘De Ring’ uit, die wordt gezien als zijn beste stomme film. Na nog een aantal stomme films kwam hij in 1929 met ’Blackmail’, de eerste Britse geluidsfilm.

In China werd Nanking door de nationalisten van Chiang Kai Shek  veroverd, de aanloop naar een burgeroorlog met de communisten.

Charles Lindbergh, door velen tevergeefs geprobeerd van zijn ambitie af te brengen - de pers noemde hem een koppige steenezel - vloog met zijn ‘Spirit of St.Louis’ als eerste non-stop en solo over de Atlantische Oceaan, van Long Island naar Le Bourget bij Parijs.

‘Wat in z’n kop zit, zit niet in z’n kont’, zou de Rotterdammer zeggen.

De Amerikanen waren in die tijd niet erg geliefd in Europa en in Frankrijk al helemaal niet. Dat kwam doordat Amerika maar bleef dooremmeren over het terugbetalen van de tien miljard plus rente, die tijdens de oorlog aan Europa was geleend. Europa lag dwars omdat al dat geld was besteed aan Amerikaanse goederen. Desondanks stormden na de aankomst van Lindbergh zo’n honderdduizend mensen naar Le Bourget, het Parijse verkeer liep volkomen vast. De menigte trok Lindbergh uit zijn cockpit en zijn vliegtuig werd gekraakt door de mensenmassa.

Binnen enkele minuten wist heel Amerika dat Lindbergh in Parijs was, de kranten kopten: ‘Lucky Lindy hops Atlantic’, en de New York Times publiceerde zes weken achtereen bijna elke dag over de luchtvaart, in gang gezet door de vlucht naar Parijs.

Toen het leven in Frankrijk zijn normale loop hernam, keerde de Franse afkeer voor de Amerikanen weer net zo hard terug om zelfs nog te verergeren. Maar in de VS kreeg de luchtvaart door Lindberghs prestatie een enorme impuls.

De voor velen grondlegger van de Nederlandse kleinkunst, Jean Louis Pisuisse, werd samen met zijn derde vrouw, Jenny Gilliams, op het Rembrandtplein in Amsterdam doodgeschoten. Jenny Gilliams had een affaire gehad met een lid van het gezelschap Pisuisse, Tjakko Kuiper, die het te veel werd dat de relatie werd verbroken; hij schoot ook zichzelf dood.

(Foto Wikipedia)

De ‘Jazz Singer’, oorspronkelijk een Broadway-toneelstuk, kwam in de bioscopen, niet de eerste sprekende film maar wel de film die velen de eerste kennismaking met een geluidsfilm bezorgde. Er wordt maar een paar minuten echt gezongen in de film en verder heeft hoofdrolspeler Al Jolson slechts enkele regels tekst, de rest is muziek.

Na deze film versnelde de overgang van stomme naar sprekende film en amper anderhalf jaar verder vertoonden bijna alle bioscopen op Broadway sprekende films.

De ‘Jazz Singer’ was een grote hit die in New York een enorm publiek trok en pa, ma en Anna spraken nog vaak over die als neger geschminkte Al Jolson, dat wil zeggen, in de zwartwitfilm is zijn gezicht zwart en heeft hij witte, volle lippen.

De als zoon van een Russische Jood in Litouwen geboren Al Jolson was al voor de film werd gemaakt een ster op Broadway, zijn carriëre duurde er bijna dertig jaar, en hij was ook een populaire radio-zanger met een gigantisch repertoire.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (47) - Een gruwelijke dood en onheilspellend nieuws

Een afgrijselijk gezicht is het deze nog levende, die aanstonds dood zijn zal, te zien hangen in de stoel, de trillende benen in de kort afgesneden broekspijpen, om het bevestigen van het kuitcontact te vergemakkelijken. Een ontstellend wachten op een gewelddadige dood (...) Het gegons van de elektrische stoel wordt hoorbaar (...) De aanwezige geestelijke bidt met steeds luidere stem (...) Dan heeft de stroom het vereiste voltage bereikt (...) de gemachtigde geneesheer van het gerecht geeft een teken (...) De executioner schakelt in. Curry’s vingers trekken samen tot een katachtige greep in de handpalmen. Het hoofd slaat achterover (...) Een rookwolkje stijgt op uit het gezichtsmasker (...) Even is er een brandlucht, die de ventilator verdrijft. De executioner schakelt uit. De dokter buigt zich over de stille figuur in de stoel. ‘Heren, ik verklaar deze man dood!’

Op een wagentje wordt het lijk de kamer uitgereden. Weer gaat de deur open (...) Bentley  (...) Het duurt acht minuten voordat de dokter Bentley dood verklaart (...) Dan moet de derde ten offer vallen aan deze mechanische dood. Juliano (...) Weer de gruwelijke brandlucht (...) Ondanks de ventilator hangt de doordringende reuk van gebrand vlees in de dodenkamer, als de vierde veroordeelde wordt binnengeleid. ’t Is Doris  (...) Als hij de brandlucht bemerkt schijnt hij ineen te zakken (...) Het onmenselijke rookwolkje stijgt weer op naar de ventilator (...) thans van het hoofd en de ellebogen (...) ook de vierde mens is ter dood gebracht.’

‘Het Leven’ voegt er aan toe: ‘Terwijl we dit schrijven is het zo goed als zeker uitgemaakt, dat ook Sacco en Vanzetti deze gruwelijke dood zullen sterven. Is het, afgezien van schuld of onschuld, niet reeds een martelende, mensonterende kwelling geweest, deze twee mannen zeven lange jaren te laten wachten op de dood...op deze dood?’

Aanvankelijk dacht Amerika’s justitie in elektrocutie een ‘humane’ manier te vinden om criminelen ter dood te brengen maar de praktische uitvoering stuitte nogal eens op moeilijkheden die deze vorm van doodstraf nog weerzinwekkender maakten. Te lage of te hoge spanning, te kort of te lang toegepast, kon voor verschrikkelijke taferelen zorgen.

Intussen was de uitgave van een nieuwe krant in Duitsland op zichzelf al onheilspellend nieuws toen Joseph Goebbels, voorzitter van de nazipartij in Berlijn, het eerste nummer van het NSDAP-blad ‘Der Angriff’ presenteerde. Nieuws dat overigens buiten Duitsland nauwelijks werd onderkend en bovendien liep het blad aanvankelijk nog niet zo erg hard. De wekelijks verkochte oplage van ‘Der Angriff’  bedroeg nog nauwelijks tweeduizend exemplaren. Toch bleef de krant tot het eind van de Tweede Wereldoorlog in de markt naast nog een aantal kranten als bijvoorbeeld ‘Der Stürmer’, die niet meer waren dan een spreekbuis van de nazi’s. De ‘Völkischer Beobachter’, opgericht in 1919, werd simpelweg met steun van een Beierse fabrikant gekocht.

(Foto Wikipedia)

Onder leiding van Gutzon Borglum begonnen aan Mount Rushmore ongeveer vierhonderd arbeiders in die tijd met het uithakken van de busten van de presidenten George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt  en Abraham Lincoln. Een klus die veertien jaar ging duren. Het beeldhouwwerk symboliseert de eerste honderdvijftig jaar van de geschiedenis van de Verenigde Staten.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (46) - Eerst schuld bekennen, dan pas genade

In Duitsland ging het voorlopig slecht met de NSDAP. En nadat Hitlers spreekverbod werd opgeheven, ging hij zo lekker te keer dat hij er nog eens twee jaar bij kreeg, tot 1927.

In Amerika was dat het jaar van Charles Lindberg  en verder nog veel meer, in één jaar gebeurde bijna net zoveel als in de zes jaar ervoor, het aanzien van de wereld veranderde in rap tempo. De meest overweldigende natuurramp uit de Amerikaanse geschiedenis vond plaats toen de Mississippi buiten de oevers trad na een onophoudende regenperiode. Er vielen meer dan duizend doden en het aantal daklozen benaderde het half miljoen.  

In Nederland werd begonnen met de aanleg van de Afsluitdijk en kwam de eerste passagiersverbinding Amsterdam-Batavia tot stand, met de Fokker F12.

In Rotterdam werd het Havenziekenhuis opgericht, kwam de bouw van de Spoorhefbrug gereed en werd er gestart met de bouw van de Kiefhoek, niet ver van de Afrikaanderwijk. De Kiefhoek van architect J.J.P.Oud, bedoeld om de lagere arbeidersklasse betere leefomstandigheden te bieden, is inmiddels een rijksmonument.

In Amerika gingen Stan Laurel en Oliver Hardy voor het eerst echt samenwerken in de film ’The Second Hundred Years’. Nog even, dan wordt er honderd jaar om gelachen.

Sacco en Vanzetti
(Foto Wikipedia)

Niets te lachen viel er om de ter dood veroordeling van de Italiaanse emigranten Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti.  Ondanks gebrekkig bewijs en hevige protesten werden zij geëxecuteerd op de elektrische stoel. Tot op het laatste moment riepen zij onschuldig te zijn.

In 1920 waren zij bij toeval op straat gearresteerd en vastgehouden omdat ze anarchisten waren, de aanklacht was snel gevonden: kort tevoren was er in Braintree (Massachusetts) een gewapende roofoverval gepleegd waarbij doden vielen. Sacco en Vanzetti werden in staat van beschuldiging gesteld en veroordeeld, hoewel tijdens een slepend proces  niets wees op hun schuld en er zelfs werd bewezen dat beiden niet op de plek van de misdaad konden zijn. Zij weigerden gratie omdat zij dan eerst schuld hadden moeten bekennen, tot op heden een raar kronkeltje in de Amerikaanse wet.

Overal in de VS en daarbuiten waren jaren achtereen massale protesten en massabetogingen tegen deze klassenjustitie. Er vonden zelfs bomaanslagen plaats. Het zou nog duren tot 1977 dat gouverneur  Michael Dukakis van Massachusetts uiteindelijk een proclamatie zou ondertekenen waarin stond dat Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti geen eerlijk proces hadden gekregen. Niet gek als je zo’n kleine vijftig jaar in je graf ligt.

In ‘Het Leven’ van augustus 1927 vertelt nog vóór de terechtstelling van Sacco en Vanzetti een ooggetuige zijn verhaal (hier fragmentarisch weergegeven) over vier terechtstellingen in de Rockview-gevangenis te Bellefonte. De man maakte deel uit van de wettelijk verplichte groep  getuigen bij een terechtstelling:

(...) ‘In de muur tegenover de stoel is een ventilator aangebracht (...) Een helder licht valt op de stoel, overigens is alle licht gedoofd (...) Op de voorgeschreven rubberschoenen treedt hij de dodenkamer binnen. Dan zien wij de magere handen van Curry, dan zijn gezicht, waarop de doodsangst gilt (...)

De wachten grijpen zijn armen, duwen hem in de stoel. Zonder een ogenblik te aarzelen, schuiven zij de brede gordel over zijn borst, de contactdraden over zijn handgewrichten, ellebogen en kuiten. Tenslotte omsluiten zij zijn hoofd en gelaat met een bruin masker, zodat alleen de neus zichtbaar is (...)

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (45) - Slechte tijden, goede tijden

In Parijs werd Josephine Baker  beroemd door haar erotische dansen. In de revue ‘Un vent de Folie’ vestigde zij door het dragen van een rokje van bananen een imago dat haar voor altijd zou aankleven.

In Den Haag werd een filiaal geopend van De Bijenkorf, dat als eerste warenhuis in Nederland een roltrap had. De publieke belangstelling was enorm, mensen begonnen belangstelling en wat geld te krijgen voor zaken die iets luxer waren dan de hoognodige gebruiksvoorwerpen.

In Amerika ontwikkelden blanke musici de later zo genoemde Chicago jazz, een snellere vorm van New Orleans-muziek. Een acteur die wordt gezien als een van de eerste sekssymbolen, ‘The Great Lover’ Rudolph Valentino overleed, eenendertig jaar oud.

Het kon er nog steeds allemaal niet op, er ontstond een roekeloze speculatiegolf, de Dow Jones index ging in vijf jaar tijd van 88 naar 381 punten. Coolidge, van 1923 tot 1929 president, was voorstander van een ongebreidelde economische vrijheid en zijn regering voerde voor de rijken enorme belastingverlagingen door, het toptarief werd zelfs met vijfentwintig procent verlaagd, de rijkdom in het land raakte daardoor meer dan ooit onevenredig verdeeld. Het wachten was natuurlijk op de grote klap maar dat werd nog lang niet algemeen onderkend.

In Duitsland had de vrijgelaten Hitler nog wel tijdelijk een spreekverbod opgelegd gekregen maar hij gebruikte die tijd om Mein Kampf te voltooien en begon de tweede helft van de twenties met de uitgave van dat boek, bekostigd door de nazi’s. Het zou nog een kleine tien jaar duren tot het boek echt ruimschoots aftrek vond. Vanaf 1936 kregen pasgehuwden een exemplaar cadeau, nog eens andere koek dan een pakketje poetsmiddelen van de Felicitatiedienst. Het boek behoorde ook tot de uitrusting van frontsoldaten - dat zal geholpen hebben - en aan het eind van de oorlog hadden tien miljoen Duitsers een exemplaar.

In Rotterdam was het dagelijks leven van Anna, Pieter L.C. en de kinderen ondanks de maalstroom der tijden alledaags gebleven. De turbulenties in de wereld die door het ontbreken van een medium als televisie minder indringend binnenkwamen dan tegenwoordig het geval is, vormden nauwelijks een belemmering op het gewone doen en laten. De tijd van gillende armoede lag gelukkig ver achter hen en het was niet langer denkbaar dat de kinderen zonder te hebben gegeten naar bed moesten. Zij waren gelukkig, met weinig; materiële zaken vormen een te verwaarlozen bestanddeel bij het geluk van een kind. Je komt verder met een moeder als Anna.

Bovendien bracht de tweede helft van de twenties daarbij een verandering ten goede in het leven van Anna’s gezin. Pieter kreeg een erfenis en zij raakten ‘in goeden doen’. Zij begonnen een nieuw café in Katendrecht en vierden het begin van hun nieuwe bestaan door het hele gezin eens fijn in mooie kleren te steken en een foto te laten maken, best iets bijzonders in die dagen. Ze poseerden als een prinselijk paar, Pieter in driedelig pak en met hoed, Anna chic in haar mantel met bontkraagje en bontmofjes, gecompleteerd met de cloche op het hoofd. Beiden geheel passend in het modebeeld van de twenties. Zij moeten zich rijk hebben gevoeld maar het valt op dat er op die foto desalniettemin niet wordt gelachen. Er moest best lang worden geposeerd in die dagen en Anna heeft er nooit iets voor gevoeld om een gemaakte lach te acteren, lachen deed Anna genoeg, als er iets te lachen viel. Ook op het enige in mijn bezit zijnde portret, dat niet ver voor haar dood is gemaakt, kijkt zij kordaat en ernstig in de lens, alsof zij nog steeds tegen het leven wil zeggen, ‘hier ben ik, kom maar op’. Wel een verschil met opoe Anna in levende lijve.

‘You talk too much, Anna,

you talk too much’

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (44) - Niks schilderen, schieten en schrijven

Het eerste vrouwelijke kamerlid in Nederland. En toen in Rotterdam de eerste raadsvergadering in het nieuwe stadhuis plaatsvond zat zij ook al in de Gemeenteraad, Suze Groeneweg. Zij werd bij die gelegenheid door de pers als de meest elegante verschijning aangemerkt in haar ‘prune-kleurig avondtoilet’.

De Coolsingel werd gedempt, de stad kon zijn Café-restaurant de Unie in gebruik nemen en er werd begonnen met de bouw van de Van Nellefabriek. De fabriek, ontworpen door Leendert van der Vlugt van architectenbureau van Brinkman & Van der Vlugt, een schoolvoorbeeld van het Nieuwe Bouwen, geldt als het voornaamste industriële monument in Nederland en behoort sinds juni 2014 tot het UNESCO werelderfgoed.

In München probeerde Hitler, diep onder de indruk van Mussolini’s coup in Italië, met geweld de macht over te nemen. Hij wist zich zeker van de steun van hoge oficieren in het leger. En Von Kahr, de voormalige premier van Beieren die daar een dictatuur had ingevoerd, was bereid hem te steunen. Hitler kon inmiddels veel beter schieten dan schilderen, dus dat deed hij dan ook, heel stoer met een pistool richting plafond tijdens een politieke bijeenkomst in een bierhal, om boven het tumult in de ruimte uit te komen, en hij verklaarde vervolgens dat de nationale revolutie was begonnen en de regering van Beieren was afgezet. Een beetje voorbarig, want leger en politie dachten er anders over. Na deze mislukking van de ‘Bierkellerputsch’ gingen hij en zijn medestanders de andere dag de straat op. Het kwam tot een schotenwisseling met de politie waarbij achttien doden vielen. Hitler werd gearresteerd en veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en de NSDAP werd voorlopig verboden. Maar Hitler had juist door zijn rechtszaak wel een podium gekregen doordat de rechter, die zijn idiote denkbeelden kennelijk wel zag zitten, de orator urenlang aan het woord liet. En het duurde ook nog niet eens een jaar tot hij weer vrij rondliep, wegens goed gedrag. Wel tijd genoeg gehad om weer eens het schilderen op te pakken, zou je denken. Niet dus, hij had die tijd in de cel anders gebruikt, Adolf had een boek geschreven. Mein Kampf.

Toetanchamon
(Foto Wikipedia)

In Egypte werd het koningsgraf van Toetanchamon ontdekt, wat kennelijk een grotere indruk maakte dan Hitlers capriolen want de modewereld maakte zich voornamelijk druk om het toepassen van Egyptische motieven, vooral in de schoenen die tot dan toe, hoewel ze stevig waren gevormd om geschikt te zijn voor de dans, veelal waren bekleed met een stof die overeenkwam met de bijpassende jurk. Die bovenbekleding kreeg nu lichte, metaalachtige kleuren en de hakken werden meer gedetailleerd.

In De Steeg overleed een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers, Louis Couperus.

In Chicago begon Jelly Roll Morton  verfijnde muziek met fantasievolle pianosolo’s op de plaat te zetten.

In New York verscheen de beroemde roman van F.Scott Fitzgerald, ‘The Great Gatsby’, een boek dat vele malen zou worden verfilmd, het laatst in 2013. Fitzgerald noemde de twenties ‘The Jazz Age’. Fitzgerald stierf arm, in 1940, het zou na zijn overlijden nog ruim tien jaar duren totdat zijn boek een succes werd.

In Hollywood maakte de toepassing van het Vitaphone systeem het mogelijk films van geluid te voorzien.

In IJmuiden begonnen de Hoogovens de grootschalige productie van ijzer en staal.

In Hilversum werd de Draadloze Omroep opgericht en in Amsterdam het jazzy dansorkest ‘The Ramblers’.

(wordt vervolgd)

nnn