Het
huisvuil werd niet meer opgehaald. De scholen bleven gesloten tot de kou
voorbij was. In februari was het afgewinterd, waren de mensen uitgehongerd en
ging ik weer regelmatig naar de kleuterschool. Veiligheidshalve haalde Rieka
mij elke dag direct na schooltijd op of kwam zij mij tegemoet. Tot die keer.
Mijn
magere beentjes versnelden de pas. Op een drafje bereikte ik de openstaande
voordeur. Snel de trap op, de huisdeur was niet op slot, de kamer in. Stilletjes
voor zich uit starend was Rieka aan tafel blijven zitten. Ik had zoiets nog
niet eerder meegemaakt, ik begreep het niet en het lukte mij ook niet om haar
gelaatsuitdrukking te interpreteren. Ik was ook nog zo jong. Wat tekende haar
gezicht? Was het, woede, verdriet, angst of misschien de combinatie van dat
alles? Ik wist het niet. Ik zag in elk geval iets in haar ogen wat ik nog niet
eerder had gezien. Ik aarzelde.
‘Wat is er
ma?’
Rieka
wilde niets meer vertellen dan dat zij ’s ochtends vroeg naar de stad was
gegaan, zoals zuiderlingen het oude centrum noemden.
‘Het was
er heel erg, heel, heel erg.’
Daarmee
moest ik het doen, een van de lessen van bijna vijf jaar oorlog was dat je op
sommige momenten niet moest doorvragen. Een kind wist het.
Pas jaren
later hoor ik Rieka vertellen dat zij op weg was geweest naar Erie, die iets
eetbaars had ‘geregeld’. Zij had schoten gehoord en even later werd zij aan de
Coolsingel geconfronteerd met de lijken van mensen, die zojuist waren
gefusilleerd. Je kunt aan haar zien dat zij het nog steeds voor zich ziet als
zij vertelt dat er een nog naar zijn zakdoek had gegrepen. Zij is zich er niet
van bewust dat zij het summier uitbeeldt met haar lichaamstaal.
De dag
ervoor was een Nederlands lid van de SD doodgeschoten door verzetslieden. Uit vergelding haalden de Duitsers tien
arrestanten uit hun cellen in bureau Haagse Veer en schoten hen dood. De
meesten waren lid van het verzet. Ter afschrikking lieten de Duitsers de lijken
de gehele dag liggen.
Niet lang
daarna werden twintig man aan het Hofplein doodgeschoten en nog eens twintig
aan de Pleinweg in Zuid, daar waren drie agenten bij. Knokploeg-Zuid had nog geprobeerd dat te voorkomen. En twintig uit
Haagse Veer gehaalde mannen lieten het leven aan de Oostzeedijk, nadat het
verzet een SS-er had gedood. Die
geliefde methode van de Duitsers om alle weerstand te breken begon enigszins te
werken, want de bevolking voelde zich bedreigd en ging kritiek uiten op het
gewapende verzet.
 |
| (Foto: Wikipedia) |
Kort voor de fusillade in Rotterdam hadden ook in Haarlem de
weerzinwekkende bevelen ‘anlegen’ en ‘Feuer!’ geklonken. Voor een vuurpeloton
op de Jan Gijzenkade. De wapens waren gericht op een groot en nobel man, die
zojuist naar die plek was gebracht. Walraven van Hall. Twee weken eerder was
hij in Amsterdam gearresteerd, samen met alle anderen die deelnamen aan een
vergadering van het Landelijk Werkcomité. Dat was opgericht om de steeds
hevigere jacht op mannen voor de arbeidsinzet tegen te gaan.
Mogelijk was Van Halls arrestatie te voorkomen geweest. Hij
wist dat de Duitsers achter hem aanzaten. Misschien speelde vermoeidheid hem
parten, eisten constante stress en voortdurende waakzaamheid hun tol. Want het
had voor de hand gelegen dat Van Hall de vergadering niet zou laten doorgaan
nadat hij had gehoord dat een prominent lid van de LO was gearresteerd. Hij wist wat de gevolgen konden zijn van
sadistische SD-ondervraging. Van Hall
nam echter aan dat het vals alarm was.
Een misrekening, er was wel degelijk een belangrijke man
gearresteerd. Verraden door een eerder gearresteerde student die zich Van Arkel
noemde. Dat was een verzetsman met een achilleshiel, en dan ben je verkocht bij
de SD. De getrouwde man zou
vreemdgaan. De pech was dat met hem ook zijn vriendinnetje was gearresteerd,
tijdens het rondbrengen van Het Parool.
De SD zou Van Arkel onder druk hebben
gezet met de dreiging dat zijn vrouw op de hoogte zou worden gebracht van zijn
escapades. En dat het met zijn vriendinnetje weleens slecht zou kunnen aflopen
als hij geen namen leverde.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten