ANNA'S JAREN (79) - De wraak van de kunstenaar

Rood, wit, blauw. Dat was het en dat bleef het, Nederland legde de kleuren van de vlag officieel vast in een Koninklijk Besluit. Het historisch gezien onjuiste oranje, blanje, bleu werd gehanteerd door de NSB, die bij de kamerverkiezingen tot verrassing van Colijn slechts vier zetels kreeg. Toch nog vier teveel zou je zeggen maar er was op een veel slechter resultaat gerekend.

In Engeland was koning George VI gekroond, in Parijs de Wereldtentoonstelling geopend en in Rotterdam het Feijenoordstadion. Met hulp van havenbaron Van Beuningen was het gelukt dit bouwwerk met 65.000 plaatsen te verwezenlijken. De Rotterdammers hadden weer iets om groos op te zijn en Rieka kreeg er werk, in het restaurant. Rotterdammer Jan was dubbelgroos.

De Duitsers hadden inmiddels al groots werk verricht, het eerste bombardement op burgers in Europa was dankzij hen een feit. In Spanje woedde de Burgeroorlog en om de Basken, die aan de kant van de republikeinen vochten, klein te krijgen bombardeerden de Duitsers met Italiaanse steun hun stadje Guernica. Omdat schuilkelders niet bestand waren tegen de vele zware bommen vluchtten inwoners naar de velden om de stad, waar de Heinkel-eskaders schoten op mannen, vrouwen en kinderen. Brandende koeien, paarden en schapen renden rondom getroffen mensen tot de dood er op volgde.

De aanval was samen met de Spaanse nationalisten gepland. Hermann Göring zag het bombardement als een kans om zijn nieuwe Luftwaffe te testen en de troepen van Franco bezetten vervolgens de stad. 

Picasso maakte kort erna het beroemde schilderij ‘Guernica’, misschien wel zijn indrukwekkendste en zeker wel bekendste werk, dat de Wereldtentoonstelling nog haalde en op zijn beurt een inspiratiebron vormde voor het gelijknamige muziekstuk van Leonardo Balaha.

Ventilatiegebouw
van de Maastunnel
(foto Wikipedia)

Rotterdam liep weer eens voorop toen in juni 1937 werd begonnen met de bouw van de Maastunnel. Niet alleen de eerste verkeerstunnel in Nederland, de tunneltraverse die door de stad toegang geeft tot de tunnel was daarbij de eerste stadsautoweg. Een verbetering waar de Rotterdammers naar uitkeken en het bouwproject was het doel van menige zondagswandeling maar toch vormde de komst van een tunnel zeker niet de enige gespreksstof. Die tunnelbouw, dat kwam wel goed voor de Rotterdammers. Er was ook nog een geheel andere gebeurtenis die volop publieksaandacht kreeg. Meer dan tien jaar later kon je Anna en de anderen nog wel eens zien grinniken om wat zij noemden ‘de wraak van de kunstenaar’.

Die kunstenaar was de in Frankrijk wonende Nederlandse kunstschilder Han van Meegeren. Hij schilderde in een stijl van eeuwen terug. De reproductie van een heel bekend werk van zijn hand, het ‘Hertje’, bleef nog lang een favoriete wandversiering in veel Nederlandse huiskamers. Met zijn niet te onderschatten gevoel voor marketing had hij de verkoop van het ‘Hertje’ op gang gebracht door het verhaal de wereld in te helpen dat het poserende beestje aan prinses Juliana toebehoorde. Het ‘Hertje’ is niet meer dan een weliswaar vaardig gemaakte, maar zoetsappige tekening, geconcipieerd in de tijd dat Picasso met zijn ‘Les demoiselles d’Avignon’ de geboorte van het kubisme al ruimschoots had aangekondigd. En bovendien met zijn ‘Guernica’ ook nog eens een vlammend protest had gecreëerd.

In de tijd ook dat Ossip Zadkine, de man die later voor Rotterdam het beeld ‘De verwoeste stad’ zou maken, al kubistische principes in de beeldhouwkunst toepaste; in de tijd ook dat het futurisme al lang van zich deed spreken, en onder meer de geboorte van abstracte kunst op handen was; Piet Mondriaan zou al snel met zijn geometrisch werk aan de gang gaan. Kortom, kunsthistorisch gezien gebeurde er nogal wat maar Van Meegeren vond moderne kunst bedrog en ging niet gebukt onder een lage dunk van zichzelf en zijn artistieke niveau. Zijn hertje was het helemaal, vond hij. En de critici ontbrak het aan verstand.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (78) - Spectaculaire act van vermeende saboteur

(Wikipedia)

De ramp met de Hindenburg. Was het sabotage of  was het een ongeluk? Weer zo’n vraag die vaak werd gesteld en nog jarenlang gespreksstof vormde. Het was een tijd van groeiende internationale spanning en uit vrees voor een internationaal incident waagden zowel de Amerikaanse als de Duitse autoriteiten zich er niet aan om de mogelijkheid van sabotage te onderzoeken. Dat gaf uiteraard juist voeding aan geruchten in Duitsland. Er zou zijn gesaboteerd om de Duitse nazipartij in een kwaad daglicht te stellen.

De Hindenburg, de trots van Hitler en zijn nazi’s, was de grootste zeppelin ooit gebouwd, genoemd naar de Duitse veldmaarschalk en latere Rijkspresident Paul von Hindenburg. Het luchtschip zou aanleggen in de marinehaven Lakehurst in de Amerikaanse staat New Jersey na een goed verlopen vlucht, die drie dagen had geduurd, dat ding vloog niet sneller dan 140 kilometer per uur. Die tijdsduur was overigens geen straf voor de 97 mensen aan boord want het verblijf werd veraangenaamd door de aanwezigheid van een bibliotheek, een luxe eetzaal en een fraaie lounge. Brede wandelgangen met grote ramen boden de passagiers een schitterend uitzicht.

Kapitein Max Pruss had het schip voor de landing nog geruime tijd rondjes laten vliegen tot het noodweer boven New Jersey enigszins was verminderd. Nabij de afmeermast werden de motoren stilgezet en de ankerkabels uitgeworpen. Dat was meteen het moment dat de aanwezige mensenmassa een goed heenkomen zocht, want plotseling was de buik van het luchtschip vuurrood geworden en kwamen er vlammen uit het staartdeel. Enkele passagiers en bemanningsleden sprongen via ramen en deuren uit het luchtschip voordat het de grond raakte. Op meer dan twintig kilometer afstand waren de explosies te horen. Op de grond kon nog een aantal passagiers worden gered. Een reeks gebeurtenissen die plaats vond in iets meer dan een halve minuut en 36 mensen het leven kostte.

Radioreporter Herbert Morrison gaf half huilend een ooggetuigenverslag, dat in heel Amerika op de radio was te horen en legendarisch is geworden.

‘O, die arme mensen!’

De immigrant Joseph Späh, die in Amerika het beroep uitoefende van acrobaat en zich daar Ben Dova noemde, trad op in bloedstollende acts en was beroemd geworden door in New York op de dakrand van een wolkenkrabber te balanceren. Hij was aan boord van de Hindenburg en overleefde de ramp dankzij zijn fysieke kwaliteiten. Hij klom uit een raam van het brandende luchtschip en hield zich vast tot de zeppelin de grond dicht genoeg naderde om eraf te kunnen springen. Meteen werd hij door sommigen aangezien als saboteur. Hij zou degene zijn die de nazi’s wou treffen.

Later onderzoek heeft uitgewezen dat er van sabotage geen sprake was. Er was een kabel geknapt en die had een van de waterstofzakken bij de staart open gescheurd waardoor het luchtschip uit balans raakte. Toen daarna de ankerkabels de afmeermast raakten werd de tijdens het noodweer opgehoopte statische elektriciteit naar de aarde geleid. Een vonk die daarbij ontstond, ontstak de vrijkomende waterstof.

En dat had nou toch net niet hoeven gebeuren als de tijden beter waren geweest, want het luchtschip was oorspronkelijk gebouwd om te worden gevuld met onbrandbaar helium. Alleen de Verenigde Staten produceerde hiervan voldoende hoeveelheden. Maar Amerika zou hebben geweigerd helium te leveren om te voorkomen dat het voor militaire doeleinden zou worden gebruikt. Of dat werkelijk zo is, blijft de vraag. Het kan ook gewoon een geldkwestie zijn geweest, helium was aanmerkelijk duurder dan waterstof.

De ramp met de Hindenburg was op 6 mei 1937. Juliana en Bernhard waren op dat moment al weer vier maanden getrouwd en in tegenstelling tot Rieka had Juultje wel een peperdure bruidsjurk gedragen en was het bruidspaar wel op huwelijksreis gegaan. Bernhard had Juliana meegenomen naar de grote Europese steden en haar laten kennismaken met een tot dan toe voor haar onbekend mondain leven en het neusje van de zalm op modegebied. Hij kon dat gemakkelijk doen want in tegenstelling tot Jan had Bernhard inmiddels best wel een aardig inkomen.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (77) - Een compleet enthousiasme

Lindberghs enthousiasme voor Duitsland was na de Spelen helemaal compleet. Maar nadat hij en zijn vrouw hadden besloten definitief naar Duitsland te verhuizen vond daar precies op het tijdstip van hun huizenjacht de ‘Kristallnacht’ plaats. Er werden meer dan duizend synagogen in brand gestoken, duizenden winkels, bedrijven en huizen van Joden werden vernield evenals begraafplaatsen. Er werden duizend joodse mannen gearresteerd en honderden Joden vermoord of tot zelfmoord gedreven. Wat brandde, brandde, de brandweer mocht niet blussen.

Niet zo’n leuk ‘Umfeld’ voor het zoeken naar een huis.

Het werd de Lindberghs dan ook toch te onrustig en het leek hun opeens geen aangenaam wonen meer in wat zij desondanks als voorbeeldland bleven zien. Zij keerden terug naar Amerika maar niet op hun ideeën. Lindbergh bleef zijn medaille koesteren en hij stelde dat Amerika, dat inmiddels al dicht bij een oorlog stond doordat de Duitsers drie Amerikaanse vrachtschepen tot zinken hadden gebracht en een marineschip hadden aangevallen, in plaats van oorlog te gaan voeren met Duitsland, zich beter kon aansluiten bij dat land om gezamenlijk ‘een muur van ras en wapens te vormen, die weerstand kan bieden aan de infiltratie van inferieur bloed’. 

Een volhoudertje die Lindbergh, en na nog eens een Duitse torpedo-aanval op een vrachtschip voor de kust van Groenland hadden de Amerikanen het wel helemaal gezien met hem. 

Alexis Carrell
(Foto Wikipedia)

Maar het kon nog erger, Lindbergh was bevriend geraakt met en verregaand beïnvloed door een man met vreemde ideeën, Alexis Carrell. Deze uit Lyon afkomstige chirurg, anatoom en bioloog, was een van de begaafdste chirurgen van zijn tijd. Hij had nota bene als eerste persoon in Amerika de Nobelprijs voor geneeskunde ontvangen voor de door hem bedachte methode om slagaders te verbinden zonder dat er levensgevaarlijke stolsels ontstonden. Het pionierswerk van deze geniale chirurg redde vele levens en maakte de weg vrij voor het transplanteren van organen en weefsels. Maar hij had verder zonderlinge maatschappelijke opvattingen. Hij vond dat de problemen van de wereld konden worden opgelost door de instelling van een ‘Hoge Raad van Geneesheren’, die ervoor zorg moest dragen dat de leiding van de planeet altijd in handen zou blijven van de ‘dominante blanke rassen’. Hij verkondigde zonder enige schroom dat mensen die gebrekkig of achterlijk waren ‘euthanatisch’ dienden te worden weggewerkt in gaskamers. Carrell stond daarin niet alleen, een groeiend aantal prominente Amerikanen, geestes- en natuurwetenschappers leefden in de overtuiging dat het land steeds voller raakte met inferieure individuen en dat er iets aan moest worden gedaan.

Spekkie naar het bekkie voor Hitler en zijn jongens.  

Na zijn terugkeer uit Duitsland bleef Lindbergh zijn instemming met deze opvattingen niet onder stoelen of banken steken terwijl in Amerika de publieke opinie zich juist tegen de negatieve eugenetica begon te keren. Wat pas goed zijn beslag kreeg toen vooraanstaande voorstanders van het verwerpelijke standpunt in navolging van Lindbergh warme relaties gingen aanknopen met de nazi’s in Duitsland.

Alexis Carrell raakte uiteindelijk zijn baan bij het Rockefeller Institute kwijt, omdat zijn opvattingen te aanstootgevend werden bevonden.

En wat Lindbergh zelf betreft was het niet zo onbegrijpelijk meer dat velen zich de vraag begonnen te stellen of iemand die zo rechtlijnig bleef denken niet zijn eigen geestelijk gehandicapte kind vermoord zou kunnen hebben.

De gang van zaken bij het onderzoek na de moord, geculmineerd in een aangedikte bewijsvoering tegen de timmerman, die daardoor het leven moest laten, maakt daarbij eerder de indruk van een goedkoop detectiveverhaal dan van een serieuze werkwijze waarmee wordt gepoogd alle twijfels weg te nemen.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (76) - Vragen die blijven

(Wikipedia)

De geruchten over de toedracht van de moord op Lindberghs kind bleven en zijn eigenlijk nooit helemaal verstomd, zelfs in de naoorlogse jaren konden Anna, Jan en Rieka nog vaak van gedachten wisselen over de kwestie. De naam Lindbergh hoefde daarvoor maar even te vallen in een radio-uitzending maar het gebeurde ook wel zonder enige directe aanleiding. Zelfs tegenwoordig  kom je nog wel eens discussie tegen over de opmerkelijke omstandigheden rondom ontvoering en moord. Het echtpaar was naar die totaal afgezonderde plek verhuisd, zonder er enige ruchtbaarheid aan te geven. Bovendien verbleven zij er in de periode van de ontvoering niet constant, het huis was nog niet gereed. De verblijfplaats werd pas bekend na het nieuws van de ontvoering en door het grootscheepse politieonderzoek, dat een toestroom van overal rondlopende nieuwsgierigen veroorzaakte, waardoor eventuele sporen rondom het huis konden worden vernietigd. 

Dat Lindbergh het politieonderzoek regisseerde en de ondervraging van zijn huispersoneel frustreerde werd verdacht gevonden en het blijft uiteraard merkwaardig dat dit zomaar mogelijk was.

De gemerkte bankbiljetten van het losgeld zijn ooit maar voor een klein deel boven water gekomen in New York, onderzoek hiernaar leverde niets op. Een ander klein deel van de gemerkte biljetten werd aangetroffen in Hauptmanns woning, nadat deze was aangehouden na een poging te betalen met een verlopen goudcertificaat. Naar het alibi van de timmerman is nooit gekeken en ook blijft het de vraag hoe het hem was gelukt een ladder over grote afstand naar de betreffende plek te vervoeren, terwijl Hauptmann niet over een auto beschikte.

Die ladder, waarop geen vingerafdrukken van Hauptmann werden gevonden, bleef desalniettemin gelden als een sterk punt van de bewijslast omdat deze zou zijn vervaardigd uit hout dat uit een vloer van Hauptmanns huis moest zijn verwijderd. Bij het huis van de Lindberghs was een beitel gevonden en in de gereedschapskist van Hauptman ontbrak een beitel. De gevonden beitel was wel van dezelfde makelij als een nog in de kist aanwezige beitel met een andere breedtemaat. Een timmerman, die na ruim twee en een halfjaar zijn eigen vloer nog niet heeft gerepareerd en het net zolang zonder zijn beitel heeft kunnen stellen, komt wel merkwaardig over en zo waren er nog wat bewijzen, die er zo dik bovenop lagen dat sommigen zich begonnen af te vragen of er niet gemanipuleerd was.

Nu werd en wordt er in Amerika nogal snel aan een complot gedacht, zo’n dertig jaar later zou er zelfs een ware hausse ontstaan in complottheorieën als bijvoorbeeld bij de moorden op de Kennedy’s, Martin Luther King en de dood van Marilyn Monroe. Steeds werden er aanleidingen gevonden of bedacht tot een andere toedracht (samenzwering of  moord, moord of zelfmoord) dan die van het officiële verhaal. Maar ook buiten de VS willen complottheorieën nog al eens de kop opsteken zoals de in Engeland vaak gehuldigde gedachte dat Lady Diana’s dood in 1997 geen ongeluk was; nog zo’n vijftien jaar later geloofde een groot deel van de Britten dat stellig. En dan de theorie over het ebola-virus, dat ontwikkeld zou zijn als wapen tegen de bevolkingsexplosie in Afrika.

Dat alles neemt niet weg dat een complottheorie ook wel eens kan kloppen en dan is de wereld te klein, zoals het geval was toen door onthullingen van Edward Snowden de geruchten over het bespioneren van miljoenen burgers en vooraanstaande politici door de NSA en de Amerikaanse overheid meer dan werden bevestigd.

In het geval van Lindbergh had hij het met zijn gedrag tijdens het onderzoek er zelf naar gemaakt dat steeds meer mensen argwaan kregen. Een argwaan die later niet eens zozeer zou groeien door die merkwaardige gang van zaken als wel door de opvattingen die de man begon te verkondigen en die hem in snel tempo zijn populariteit gingen kosten.

Lindbergh was aanhanger van het nazi gedachtegoed en fervent aanhanger van de eugenetica. Zijn ontvoerde kind was verstandelijk gehandicapt. Er ontstonden dan ook sterke geruchten dat Lindbergh zelf de dader zou zijn geweest. Geruchten die eigenlijk nooit meer zijn ontkracht.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (75) - Tijd voor gezelligheid

Ook nadat Jan het ouderlijk huis had verlaten, bleef gezelligheid troef als broers en halfbroers bij elkaar waren. Niet zelden werd de stemming gestimuleerd door de extraverte Jan. Dat het extraverte van hem niet op zichzelf stond maar ook diende om wat hij voor zich wilde houden te maskeren kwam pas jaren later boven water. Net als Anna wilde hij van zijn ellende niets weten. 

Samen met Rieka had hij pontificaal met glimmende schoenen geposeerd voor de fotograaf. Wat zagen zij er prachtig uit ondanks dat er geen witte bruidsjurk was voor Rieka; praktisch als zij was had zij voor kleding gekozen waarvan zij nog lang plezier kon hebben. Trouwens, als zij wel over het geld voor een bruidsjurk had kunnen beschikken, had zij er ook niet voor gekozen, daarvoor was zij veel te vooruitstrevend. De foto is gelukkig bewaard gebleven en het beeld van dat tweetal, nu een kleine tachtig jaar geleden gemaakt, blijft ontroeren. Het lieve gezicht van Rieka treft steeds weer en roept vaak gedachten op aan wat zij samen nog gingen meemaken. De in zo’n oude foto stilgezette tijd dwingt tot terugdenken aan toen, het weten van nu grijpt diep in de ziel.

Een huwelijksreis zat er niet in maar vijf dagen na hun huwelijk konden Jan en Rieka genieten van de euforie in Rotterdam doordat een zeiler uit die stad, Daan Kagchelland, Olympisch goud won en daarna nog eens werd overvleugeld door de Rotterdamse zwemster Rie Mastenbroek, die driemaal goud en eenmaal zilver pakte. Onvergetelijke wittebroodsweken voor Jan en Rieka, het kon niet op.

Niet lang daarna werd de verloving bekendgemaakt van prinses Juliana met de Duitse prins Bernhard zur Lippe-Bisterfeld. Het was eventjes zoeken geweest - ongeveer  zo’n zeven jaar - want er moest nu eenmaal een troonopvolger worden gevonden en een aantal ontmoetingen was op niets uitgelopen. Veel kandidaten zagen Juliana als bruid niet zitten en Wilhelmina als schoonmoeder al helemaal niet.

Gelukkig had de man die later onze ‘anjerprins’ zou worden niet alleen interesse getoond, hij had zelfs de moeite genomen om af te reizen naar Garmisch-Partenkirchen in de wetenschap dat Wilhelmina en Juliana van plan waren de Winterspelen te bezoeken. En jawel hoor, er kwamen kennismakingsgesprekken, dating op z’n adels. En ook hier kon het niet op want de prins viel ook nog zowel bij Juliana als bij haar moeder én bij de hofhouding in de smaak. Ach, een mens kan zich vergissen natuurlijk.

Amerika vergiste zich niet door Frank Delano Roosevelt te herkiezen aan het eind van dat jaar 1936 en het leek in Nederland toch ook nog even best gezellig te worden toen voor het eerst door de AVRO een programma op de Nederlandse radio werd uitgezonden dat tot aan de oorlog zou doorgaan en na de oorlog weer zou worden hervat, om het dan zelfs nog vol te houden tot 1957. Tijdens de uitzendingen was het stil op straat en de mate waarin het programma het gezin rond de radio wist te scharen zou in latere jaren nog vaak dienen ter illustratie van de spreekwoordelijke kneuterigheid van het Nederlandse gezinsleven in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Want Snip snapt niet wat Snap snapt

En Snap snapt niet wat Snip snapt

Als Snip Snap snapt en Snap snapt Snip

Verdwijnt het Snip en Snap begrip

De ‘Bonte dinsdagavondtrein’ kwam voort uit de amusementsavonden waarmee de omroepen het land in gingen om leden te werven. Andere omroepen volgden met vergelijkbare programma’s. Veel artiesten maakten naam dankzij die uitzendingen. Snip en Snap begonnen er en bekendheid kregen er onder meer Toon Hermans, Rudi Carrell, The Three Jacksons en Willy Alberti, de zanger die nooit zijn eigen kind alleen liet. Hij bouwde ’t liefst een muurtje om haar heen, zong hij.

Dat kind ging van de weeromstuit ook zingen.

Bedankt pa.

Het programma kreeg zijn naam doordat het publiek voor die bonte avond per trein naar Hilversum werd vervoerd en dan ging het, begeleid door het Philips Fanfareorkest, naar de studio’s. De presentatie door Guus Weitzel kon een tv-uitzending waardig zijn, hij deed dat gelikt, in smoking. Kom daar nu nog eens om, nu wij wel over een beeldscherm beschikken. Goed. Er wordt nog rijkelijk gesmokingd bij hedendaagse sport- en prijzengala’s op tv, maar die worden er niet minder vervelend door.

(wordt vervolgd)

nnn 

ANNA'S JAREN (74) - Zwarte handen worden niet geschud

Omdat Hitler aanvankelijk alleen de hand van Duitse winnaars schudde, had de organisatie hem dringend verzocht dat met alle winnaars te doen. Met als gevolg dat de Führer er voor koos helemaal geen winnaars meer te feliciteren. Jesse Owens kreeg dus ook geen hand. Zijn reactie hierop in latere interviews was dat hij ook niet werd uitgenodigd om zich door de Amerikaanse president te laten feliciteren. Waarmee Owens een punt had dat tot dusver over het hoofd werd gezien. 

(Foto Wikipedia)

Hitler zelf scoorde bij die Spelen niet gering op het gebied van propaganda. Goebbels, de leider van het Duitse ministerie van Informatie en Propaganda, werd daarbij geholpen door een innovatieve en creatieve cineaste, Leni Riefenstahl. Zij was diep onder de indruk van Adolf. Haar film ‘Olympia’ zit boordevol vernieuwingen op filmgebied, wat een grote indruk maakt. Het neemt niet weg dat de film je ook naar de keel grijpt door het gebrek aan emotie en de razendknappe massaregie die je ook bij haar eerdere propagandafilms bijna de maag doet omkeren. Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat de gruwelijkheid van een massahysterie zo gestold en esthetisch kan worden weergegeven. Leni Riefenstahl is altijd blijven ontkennen dat zij de nazi’s steunde, het zou haar om het beeld te doen zijn geweest. Merkwaardig, want haar eerdere film ‘Triumph des Willens’ uit 1934, die zij op eigen verzoek heeft mogen maken, was een regelrecht eerbetoon aan de grootheid van het nazisme. Na de oorlog zou zij na drie jaar Amerikaanse gevangenschap worden vrijgesproken van medeplichtigheid aan het nazibeleid en zou haar niet meer dan meeloperij worden aangerekend.  

Zij werd 101 jaar oud, maar haar leven was nog niet lang genoeg om over berouw te gaan nadenken.

Riefenstahl had met haar vrijspraak best wel geluk gehad, want die andere artistieke steunbeer voor Hitler, die naar eigen zeggen ook alleen maar de bedoeling had gehad om creatief te kunnen produceren, werd in Neurenberg veroordeeld tot twintig jaar hechtenis, grotendeels uit te zitten in de Spandau gevangenis.

Albert Speer, de architect die Hitler had bijgestaan bij het opzetten van zijn megalomane bouwprojecten wist zich tijdens het proces behendig als ‘nette nazi’ te positioneren. Hoe zou dat er uitzien, een ‘nette nazi’? Gladgeschoren, haartjes gekamd, tandjes gepoetst, vouw in de broek? Gladgeschorem Speer schoof in elk geval zijn schuld af op de Minister van Arbeid, Fritz Sauckel die dan ook werd opgehangen. Achteraf gezien kwam Speer er daardoor uiterst gunstig mee weg, want na zijn dood is gebleken dat zijn werkelijke betrokkenheid bij de Duitse oorlogsmisdaden aanmerkelijk groter was dan dat hij, de ‘nette nazi’ door zijn handige manipulatie van de werkelijkheid heeft doen voorkomen. 

Wat een zomer, die zomer van 1936. Vier dagen na de opening van de Zomerspelen trouwden Jan en Rieka, zij hadden een woning gevonden in de Afrikaanderwijk. Een van twee kleine driekamerwoningen die een trap en een zolder deelden. Jan kreeg er een deel van Rieka’s familie zo’n beetje bij, want dat woonde direct om de hoek, waar drie kleine driekamerwoningen een trap en de zolder deelden. En beneden hen kwam Rieka’s broer Karel met zijn lieve vrouw Erie te wonen.

Jan was het laatste kind uit Anna’s eerste huwelijk dat de ouderlijke woning verliet; Anna en Pieter L.C. deelden van nu af aan de woning met de drie zonen uit hun huwelijk, wat nog niet betekende dat zij daarmee alle ruimte hadden, zelfs daarvoor was de woning eigenlijk te klein. Jan, die was gehecht aan zijn oudere broers, bleef een stevige band met hen onderhouden door hen regelmatig op te zoeken. Het leuke was dat de jongere halfbroers dat juist weer bij Jan deden, waardoor hij als een soort trait d’union tussen de beide gezinsdelen ging functioneren.

(wordt vervolgd)

nnn