ANNA'S JAREN (91) - Zand op zolder

In augustus 1939 werd volkomen onverwacht een niet aanvalsverdag getekend tussen Stalin en Hitler, het Molotov-Ribbentrop contract, waarmee de toekomstige machtsgebieden van Duitsland en de Sovjet-Unie exact werden afgebakend. Hitler kreeg de handen vrij aan het oostfront en Stalin zou verschillende gebiedsuitbreidingen kunnen uitvoeren. Niet lang daarna werd Polen in korte tijd door de Duitsers en de Russen veroverd en getiranniseerd. De Duitsers maakten meteen een begin met het arresteren en vermoorden van vooraanstaande Polen en Poolse Joden. Om tegen te gaan dat het Duitse volk hierover het naadje van de kous zou weten, werd in Duitsland het luisteren naar buitenlandse zenders verboden en zwaar bestraft.

Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk verklaarden Duitsland de oorlog en in Nederland kwam de algemene mobilisatie. 

Anna’s zoon Dirk werd onder de wapenen geroepen, wat de familie onverbiddelijk confronteerde met de ernst van de situatie. De grauwheid van die tijd kreeg de bevolking nu pas echt in zijn greep. De mobilisatie werkte sterk ontregelend, bedrijven moesten hiaten in het personeelsbestand herstellen, tientallen leveranciers aan de deur van brood, zuivel en groente verdwenen van de ene dag op de andere. De mensen begonnen te hamsteren en er ontstonden nogal eens  rijen voor de winkels. Het Rotterdamse uitgaansleven kreeg een gevoelige knauw, orkesten raakten incompleet en het publiek bestond voor een steeds groter wordend deel uit militairen. Relaties en familie van immigranten moesten vaak in het onderhoud van de nieuwkomers voorzien en werden daardoor in toenemende mate geconfronteerd met financiële problemen. Het Ministerie van Oorlog, zoals dat toen heette, vorderde vliegveld Waalhaven. Stations, viaducten en belangrijke gebouwen werden bewaakt, er werden distributiebonnen uitgereikt aan de bevolking en stamkaarten, die dienden als identiteitsbewijs. Om benzine te sparen mocht er op zondagen geen auto meer worden gereden, tenzij er over een vergunning werd beschikt. Er kwamen gasmaskers in de handel.

Burgemeester J.P.Oud
(Foto Wikipedia)

Burgemeester en wethouders van Rotterdam gaven een boekje uit: ‘Wenken op het gebied van de luchtbescherming’. 

Burgemeester Oud  schreef in het voorwoord: 

‘Dat het boekje U aangeboden wordt, moge U niet verontrusten. Zijn verspreiding is geen uiting van het pessimistische gevoel, dat de ramp van de oorlog onafwendbaar over ons komen zal. Wij blijven vertrouwen, dat het alles bij voorbereiding zal blijven en dat, behalve voor oefeningsdoeleinden van practische toepassing dezer beschermingsmaatregelen geen sprake zal behoeven te zijn.’

Maatregelen die het boekje aangaf bestonden uit het plaatsen van enige bakken met droog zand op zolder, een stevige schop met een lange steel, enige emmers, teilen, kuipen met water. Daarbij moesten daken en zoldervloeren worden voorzien van een brandwerende verflaag.

Kortom, het was totaal niet duidelijk wat voor een verschrikkelijk effect een luchtaanval per definitie heeft. Oorlogvoering vanuit de lucht was dan ook een nieuw fenomeen.

De maatregelen kwamen doordat de Nederlandse regering, evenals de Belgische, Franse en Britse, toch wel degelijk op de hoogte werd gehouden van de in ontwikkeling zijnde Duitse aanvalsplannen. Dankzij een verzetsgroep binnen het Duitse leger – zulke Duitsers waren er ook – die zich steeds meer zorgen maakte over Hitlers voorgenomen plannen. De verzetsgroep trachtte deze ook te saboteren. Er was trouwens ook burgerlijk verzet, dat zich in eerste instantie vooral bezig hield met het in bescherming nemen van Joden. Maar na Hitlers militaire successen namen de mogelijkheden voor alle verzet snel af.

Doordat Hitler zich over een periode van ruim een half jaar bezig hield met zijn aanvalsplannen en hij ze ook steeds weer wijzigde of afblies, werd het Ministerie van Oorlog telkens opnieuw met tegenstrijdige informatie en vals alarm  geconfronteerd, wat de alertheid niet ten goede kwam. Regelmatig waarschuwde een Nederlandse officier, die in Berlijn werkte bij het Nederlandse gezantschap, voor een komende Duitse aanval. Deze majoor Bert Sas waarschuwde kennelijk net iets te vaak, de Nederlandse regering geloofde hem niet meer helemaal. En dan is het nog de vraag wat het slecht bewapende Nederland van tevoren had kunnen uitrichten. Er was per definitie geen schijn van kans tegen de Duitse overmacht.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (90) - Niet om vrolijk van te worden

In het jaar dat de in 1920 begonnen periode van de Art Deco afliep, 1939, maakte het eerste straalvliegtuig ter wereld een testvlucht. Het Duitse toestel, de Heinkel He 178, bereikte een snelheid van vijfhonderd kilometer per uur. En in maart van dat jaar annexeerde Hitler alsnog de rest van Tsjecho-Slowakije. Frankrijk en Engeland stemden er mee in, in ruil voor Hitlers belofte dat het afgelopen zou zijn met de Duitse gebiedsuitbreiding.

Kort daarna eindigde de Spaanse Burgeroorlog, die werd gewonnen door de fascistische generaal Franco, dankzij de hulp van Hitler en Mussolini. 

Duke Ellington kwam voor de tweede keer naar Nederland als onderdeel van een Europese tournee. In geen tijd waren alle kaartjes uitverkocht voor de optredens in Den Haag, Utrecht en Amsterdam. De muziek van Ellington was van grote invloed op de in jonge ontwikkeling zijnde jazz in Nederland. Boy Edgar  was een grote fan, wat tot uiting kwam in zijn composities en arrangementen. Zonder dat deze – en hierin school Edgars genialiteit –  ook maar enigszins als kopieën konden worden gezien. De eigen klankkleur van ‘The Moochers’, onder leiding van Boy Edgar, bezorgde de band een grote populariteit. 

(Foto Sherpa, Wikipedia)

In Rotterdam ging de eerste paal de grond in voor de Nieuwe Diergaarde. De oude stamde uit 1857 en bevond zich in de binnenstad op grond die langzamerhand veel te duur werd. De oude dierentuin was bovendien niet publiekelijk toegankelijk, alleen leden werden toegelaten. Diergaarde Blijdorp werd vormgegeven door Sybold Van Ravesteyn, een architect die was beïnvloed door het Nieuwe Bouwen maar allengs begon te werken met meer ronde vormen. Hij bouwde veel stations in Nederland, waaronder het inmiddels vervangen Centraal Station van Rotterdam. Van Ravensteins opzet van de Diergaarde was zonder meer geavanceerd, traliewerk en hekken werden zoveel mogelijk afgeschaft, in de plaats daarvan kwamen grachten en greppels.

Verder was er niet veel om vrolijk van te worden. Er werd getreurd om het heengaan van de grote, kleine man uit de Zandstraat, Louis Davids. Hij had wegens astma zijn werk bij het Kurhaus-cabaret al eerder moeten beëindigen en overleed op 55-jarige leeftijd in Amsterdam.

Na Guernica begon de internationale dreiging vat te krijgen op het dagelijkse leven. Steeds meer voortekenen wezen op een naderende oorlog, hoewel de mensen er nog steeds niet in wilden geloven. Maar het was nu toch echt wel tot de wereld doorgedrongen dat de nazi’s planmatig bezig waren met een euthanasieprogramma voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten, waarbij gebruik werd gemaakt van vergassing. De kerken protesteerden wel maar niet krachtig genoeg om het tij te keren. Een enkele predikant had de moed om bij een begrafenis openlijk te vermelden hoe het leven van de overledene was beëindigd. Geestelijken die zich nog krachtiger verzetten tegen de gang van zaken zouden het later bezuren.

De Rotterdamse politie kreeg het druk met Joodse vluchtelingen, die het moeilijk hadden, vluchtelingen uit Duitsland waren niet erg geliefd. Al besefte iedereen dat zij uit hun land waren verdreven, ergerden velen zich aan hun uitspraak. Duits begon een gehate taal te worden. De overheid begon zich steeds meer zorgen te maken over de ontwikkelingen in Europa. Vooraanstaande Rotterdammers richtten de ‘Stichting Luchtafweer Rotterdam en Omstreken’ op, een particulier initiatief met de bedoeling een ring van luchtdoelartillerie rond de stad te leggen. De kosten zouden door het bedrijfsleven, de overheid en de burgers moeten worden opgebracht.

In de Afrikaanderwijk werden, net als in enkele andere delen van de stad, schuilkelders aangebracht. Er kwamen deprimerende verduisteringsoefeningen waarbij de straatverlichting werd uitgeschakeld, het openbaar stadsvervoer werd stilgelegd en burgers werd gevraagd ook hun huizen te verduisteren.

Onder Nederlandse Joden werd in die periode vaak overwogen het land te verlaten. Velen verkeerden in tweestrijd, zij hadden niets misdaan, dus waarom vluchten en alles wat hier was opgebouwd achterlaten? Bovendien werkte de gang van zaken rond de Duitse vluchtelingen in Nederland nu niet echt motiverend om een vergelijkbare situatie in een ander land te gaan opzoeken. De gruwelijke werkelijkheid van de nazi-plannen drong blijkbaar nog steeds niet in zijn volle omvang door.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (89) - De heilige schijn

Pius XI
(Foto Wikipedia)

In de film ‘Ecstasy’kwam ook een seksscène voor, die je als kijker wel met je eigen fantasie moest invullen omdat je alleen maar Hedy’s gezicht zag. Maar wie dat kennelijk prima lukte was niemand minder dan paus Pius XI, zijn fantasie liet hem totaal niet in de steek en hij ging dan ook bijna van zijn stokje. Het Vaticaan hield de ontwikkelingen op het gebied van film met grote en gestage aandacht in de gaten. De paus vestigde er de aandacht op dat :

‘niet in het geheim maar openlijk en zonder enige schaamte door geschriften, theaterprodukties, romantische fictie, door levendige voorstellingen in films, door radio-uitzendingen de heiligheid van het huwelijk ondermijnd wordt.’

Misschien had het in het geheim dus wel gemogen maar waarschijnlijk is dat niet want het lukte Pius XI evenmin het opkomende nudisme met de mantel der liefde te bedekken. Hij veroordeelde deze ontwikkeling ten zeerste, omdat die ‘puur was gericht op het vervullen van heidens vertier en leidde tot immoreel gedrag.’

Omdat het altijd beter is eerst in de eigen tuin te kijken en daarna pas over de schutting, is het jammer dat er geen filmbeelden waren van jongenspikkiesstrelende katholieke priesters. Hadden hij en zijn opvolgers zich daar druk om kunnen maken. In 2014 werden er zo’n achthonderd verdacht van dit soort handelingen en werden binnen de muren van het Vaticaan twee mensen betrapt op het bezit van kinderporno. In datzelfde jaar onthulde ‘de Volkskrant’ dat de kerk al sinds 2011 wist dat de voormalige – in 2000 overleden – hulpbisschop van Utrecht, Jan Niënhaus, ontucht pleegde met vier jongens. Maar het werd stil gehouden. 

Gijsen
(foto Wikipedia)

Verder bekende het bisdom Roermond pas spijt voor jaren geleden door oud-bisschop Joannes Gijsen gepleegd misbruik, nadat de klachtencommissie inzake seksueel misbruik binnen de Rooms-katholieke Kerk twee klachten tegen hem gegrond had verklaard en het ‘Katholiek Nieuwsblad’ daarover vragen had gesteld.

Hans Zuidwijk, secretaris-generaal van het aartsbisdom Utrecht: ‘We mogen de eer en goede naam van prelaten niet te schande maken.’

Dik tijd voor de niet verkeerd uit te leggen ‘hand in eigen boezem’.

Censor morum Hayes kon niet verhinderen dat de oorspronkelijk Oostenrijkse actrice, wier echte naam Hedwig Eva Maria Kiesler  was, een publiekslieveling werd. En wie dat ook niet kon tegengaan was haar buitensporig jaloerse echtgenoot, de Weense wapenfabrikant Fritz Mandl, hoewel hij voor een enorm bedrag alle copies van de film ‘Ecstacy’ had opgekocht. Mandl was schatrijk door zijn wapenverkoop en niettegenstaande dat hij Joods was, onderhield hij nauwe contacten met Hitler en Mussolini en verkeerde hij in nazi-kringen. Kiesler haatte haar man en de kringen waarin hij verkeerde en vluchtte naar Londen, waar zij haar artiestennaam Hedy Lamarr aannam, en zij zette daarna haar carrière voort in Amerika. Jammer dat zij daar later een aanbod zou afslaan om de hoofdrol te spelen in de film ‘Casablanca’ met Humphrey Bogart. Die film werd met Ingrid Bergman een groot succes en een klassieker bovendien.

Maar Lamarr had nog meer talenten, hoewel zij de bedrijfstak van haar eerste echtgenoot haatte, was zij er wel door geïnteresseerd geraakt in communicatietechniek. Daarmee was zij in aanraking gekomen doordat Mandl onderzoek deed naar besturingssystemen voor de vliegtuigen die hij bouwde. En Hedy Lamarr was op het idee gekomen om een methode te ontwikkelen waarmee radiocommunicatie ongevoelig kon worden gemaakt voor storingen van buitenaf. Samen met componist George Antheil  lukte het haar om het idee uit te werken en werd er in 1942 patent op aangevraagd.

Het Amerikaanse leger nam de uitvinding van een actrice en een componist echter niet serieus en er gebeurde twintig jaar niets mee, tot 1962. Vanaf toen vormde het idee de basis van de moderne draadloze communicatietechniek en wij bellen nu mobiel mede dankzij de inventiviteit van een pauselijk verguisde naaktzwemster.

Pas in 1953 werd Hedy Lamarr Amerikaans staatsburger, maar niet van harte, zij hield niet echt van dat land.

Wel van mannen, zij trouwde zes keer.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (88) - Alleen maar even wapperen

Er viel niet aan te ontkomen. Indien nodig moest Jan wel eens meehelpen met huishoudelijk werk. Dat vond hij trouwens geen probleem, net als oom Wout, de man van Rieka’s zus Ant. Wout hing zelfs een tegeltje in het toilet van hun woning, om de hoek in de Paul Krugerstraat, met de tekst ‘Ik ben de baas in huis, maar wat mijn vrouw zegt zal gebeuren.’ Punt.

Jan had er weliswaar geen enkele moeite mee om het huis rond te gaan met de stofdoek maar wenste wel dat Rieka deze dan voor hem uitsloeg via het raam, wat tot vermakelijke taferelen kon leiden als zij dat plagerig weigerde.

‘Je hoeft alleen maar je hand onder het raam door te steken en even flink te wapperen, Jan.’

‘Ja Rieka, dat hoef je mij niet te vertellen, maar dan kun je van buitenaf heus wel zien dat het geen vrouwenhand is die dat doet.’

Jennerig kon Rieka dan de kamer uitlopen en daar stond Jan met zijn stofdoek.

‘Kijk dan in elk geval nog effe of er beneden niemand langs loopt, Rieka.’

‘Ja hoor, ik ben nu in de keuken bezig.’

De afmetingen van de woning vormden geen enkel beletsel om dan alsnog een gesprek te blijven voeren.

Jan, klooiend met het ongemakkelijke schuifraam:

‘Waar de man woon draag hij de kroon.’

Contragewichten moesten het raam op zijn plaats houden maar dat lukte door slecht onderhoud van het houtwerk alleen maar als je zo’n raam met veel energie open schoof, waardoor het raam een onbeheersbaar eind omhoog schoot. En dat wilde Jan nou juist niet. Mopperend op ‘die revolutiebouw’ probeerde hij, half gebukt in een uiterst ongemakkelijke houding, het onwillige raam met één hand een klein stukje omhoog te houden; een handeling die best veel lichaamskracht vereiste, en wapperde dapper de stofdoek met de andere hand die maar net door de opening kon.   

Jans vrees was niet ongegrond, als zijn maten hem zo zouden zien was hij meteen een mietje. En dat kon een havenarbeider beter maar niet overkomen in dat toenmalig homofobe knijverzakgilde. Maar overigens ook op heteroseksueel gebied vierden de taboes in de gehele samenleving hoogtij in die periode. De rooms-katholieke en protestantse kerken en de confessionele partijen wilden de seksualiteit uitsluitend zien als een middel tot voortplanting. De kinderbijslag werd in1939 ingevoerd om volgens de katholieke politicus Carl Paul Maria Romme mede te dienen tot ‘vorming van het gezin naar wetten van de natuur’.

Hedy Lamarr
(Foto Wikipedia)

Hoe ver de hypocrisie in die periode kon gaan blijkt uit een artikel in ‘Het Leven’ over hoe puriteins Amerika waakte over de film. 

Het blad schreef : ‘dat de scherpe censuur, welke door staatsambtenaren op de Amerikaanse film wordt uitgeoefend, in principe heilzaam en noodzakelijk is, zal wel niemand ontkennen. Er zijn in de eerste jaren van Hollywoods roem films op de markt gebracht die alle perken te buiten gingen: historische scenario’s dienden als voorwendsel om Romeinse keizers en oosterse vorsten te tonen omringd door dames, die van het Eva-kostuum maar heel weinig af waren’. 

Iets meer begrip is op te brengen voor de ergernis van het blad dat ‘moordpartijen op Amerikaanse gangster-schaal in alle bijzonderheden op het doek werden gebracht’. 

Het blad concludeerde dat wie een Amerikaanse film ging zien, er zeker van kon zijn niets stichtelijks te zullen aanschouwen. Precies, daar ga je nu juist voor naar de bios.

De man, die door de grote filmmaatschappijen het meest werd gevreesd, was censuurdictator Hayes, die zonder enige consideratie een film met de schaar kon verwoesten. Hij had het op een gegeven moment vooral gemunt op de Tsjechische film ‘Ecstacy’ en op de hoofdrolspeelster Hedy Lamarr  in het bijzonder. Zij was in de film als zwemster te zien, en als je goed keek, kon je zomaar zien dat zij geen badpak aanhad, heerlijk zwemmend ‘naar de wetten van de natuur’.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (87) - Iemand die je om een boodschap kon sturen

Tijden veranderen. Als toentertijd Billy haar kont aan een ongeïnteresseerd publiek toonde veroorzaakte dat nauwelijks opwinding, maar toen Rita Reys enkele jaren voor haar overlijden bij een braderie in Reeuwijk aan een luidruchtig kletsend publiek vriendelijk verzocht achterin te gaan staan, zodat zij zich beter kon concentreren en anderen die wilden luisteren tenminste iets van het optreden konden opvangen, was de wereld te klein.

‘Wat een bitch is dat toch’, zeiden de small talkers en maakten geen aanstalten, terwijl het prachtig weer was en zij er zelfs beter aan hadden gedaan de tent te verlaten. Het optreden bleef nauwelijks te beluisteren. De devaluatie tot behang van eens een responsrijke muzieksoort.

Merkwaardig dat het bitch-imago aan Rita kleefde. Vermoedelijk ligt de oorzaak in een ietwat ongemakkelijk omgaan met de media. Tegenwoordig zijn daar trainingen voor. Uit haar levensverhaal ‘Lady Jazz’, opgetekend door Bert Vuijsje, blijkt zij bescheidener en kritischer op zichzelf dan doorgaans werd aangenomen. Het treft vooral hoe liefdevol zij sprak over haar in 1996 overleden man Pim Jacobs.

Over Billie Holiday zegt Rita Reys in die biografie dat zij haar aanvankelijk verschrikkelijk vond, om later toch weer bewondering voor haar te krijgen. Maar een inspiratiebron vond zij Billie niet. Dat laatste lijdt geen twijfel als je beide zangeressen beluistert.

Het is mij met de waardering voor Billy ook ongeveer zo vergaan, verschrikkelijk vond ik Billie nou ook weer niet, maar aanvankelijk maakte haar ietwat huilerige stem en trage zang niet veel indruk. Van haar hit ‘Lady Sings the Blues’ begreep ik eigenlijk niet zo veel. Ik vond haar geen blueszangeres en het schijnt dat zij er zelf ook zo over dacht.

Toch werden er nog wel wat opnames van Billie aangeschaft, want naarmate ik wat meer van haar te weten kwam, steeg de waardering voor haar muziek. En dat ging vooral goed als er werd begeleid door Ben Webster, een van mijn favoriete saxofonisten. Waarschijnlijk waren er ook nog andere platenkeuzes gemaakt als ik in 1977 ‘Billie en de president’ had gelezen. Martin Schouten maakt daarin duidelijk welke belangrijke rol Lester Young in het leven van Billie heeft gespeeld. Gelukkig is er in 2014 een fraaie, met latere reportages uitgebreide herdruk van het boek verschenen.

Billie werd bekend als ‘Lady Day’, de bijnaam die Lester Young haar had gegeven en zij noemde hem ‘Prez’, afkorting van president.

Na de oorlog, die voor de deur stond in de periode van Billies groeiende bekendheid, hoefde Jan nog steeds een sinaasappel maar even op de hand te wegen en hij wist al of deze sappig was of niet. Hij altijd gelijk, het ruwe havenwerk had de kans niet gekregen zijn als groenteman opgebouwde vakkennis om zeep te helpen. Jan deed dan ook vaak de boodschappen als er groente en fruit moest worden ingekocht. In die eerste jaren van vrede en beginnende koude oorlog was dat nogal wat, een man die de boodschappen deed om maar niet te spreken over hoe dat eerder, in de jaren van Billies groei vlak vóór de wereldbrand, moet zijn geweest. Die emancipatie avant-la-lettre was niet in het minst ontstaan dankzij Rieka, toen al werkende moeder. De tijd moest nog komen dat er vlammende pamfletten de wereld zouden worden ingestuurd over de gelijkheid van man en vrouw. Maar voor Rieka was dat toen al de gewoonste zaak van de wereld, zonder diepgaande discussies of ludieke acties. Jan had zich te schikken en dat deed hij in het besef dat Rieka nochtans een zorgzame vrouw was. Zij werkte bij een limonadefabrikant in de Oranjeboomstraat, in de huishouding van de directeur, waar zij fantastisch leerde koken en ook in het restaurant van het Feijenoordstadion, dat die fabrikant pachtte.

Nog net niet in het stadion geboren, heb ik als peuter wel nogal eens van de grasmat mogen genieten. Geholpen heeft het niet erg, want het is nooit gelukt om een voetbalfan van mij te maken, tot verdriet van Jan.

(wordt vervolgd)

nnn

ANNA'S JAREN (86) - Een kort, verwoest leven

Strange Fruit. Toen Billie Holiday kennis maakte met het lied, had zij al bij bekende musici gezongen, onder andere bij Count Basie. Maar dit was iets geheel anders dan wat de nog niet in brede kring bekende zangeres tot dan toe bracht. Een protestsong, op zich al nieuw in die tijd, die zij niet helemaal zag zitten en waarvan de draagwijdte niet meteen tot haar scheen door te dringen. Maar Billie werkte inmiddels in de kersverse uitgaansgelegenheid ‘Café Society’, waar blank en zwart gelijk werden behandeld en zij wilde de eigenaar graag het plezier doen het lied in te studeren. Bij de eerste uitvoering bleef het publiek vooralsnog doodstil na het wegsterven van de laatste noten, totdat iemand voorzichtig begon te applaudisseren en de anderen aarzelend volgden. Vanaf dat moment eiste Barney Josephson, de uitbater van ‘Café Society’, dat Billie het nummer aan het eind van elk optreden zou zingen. De verhalen gaan dat Billie het regelmatig te kwaad kreeg bij de beelden die de tekst oproept.

aarHHaar platenmaatschappij, Columbia, durfde het niet aan een plaat uit te brengen van Strange Fruit, daarvoor moest zij naar een klein label, Commodore. Die eerste versie - er volgden er later nog drie - was een matig verkoopsucces. Toch wordt deze door velen als de mooiste gezien, minder nadrukkelijk gedramatiseerd dan latere.

Billie Holiday zou slechts vierenveertig jaar oud worden na een leven dat een hartverscheurend verhaal oplevert. Een verhaal, dat zij overigens in haar autobiografie ‘Lady Sings the Blues’ nog eens flink aandikte. Die autobiografie stond daarbij vol onwaarheden terwijl ware, vaak smeuïge, gebeurtenissen door betrokkenen onder dreiging met gerechtelijke procedures juist waren geschrapt. Het heeft wel geholpen de mythe rond Billie in stand te houden, doordat er steeds weer in publicaties naar de werkelijkheid werd gezocht. Haar ouders scheidden in elk geval al snel en Billie moest haar heil zoeken bij een nicht en een overgrootmoeder, die nog slavin was geweest. Op haar tiende werd zij verkracht door een volwassen man en op haar twaalfde nog weer eens. De eerste dader kreeg vijf jaar en het slachtoffer werd ook veroordeeld, zo ging dat toen. Niet dat het heden ten dage overal zoveel beter is, trouwens. Billie moest naar een katholiek opvoedingsgesticht waar een afschuwelijk regime heerste. Billies moeder wist haar eruit te krijgen met behulp van een advocaat.

Later werd Billy dienstmeid bij een blank echtpaar maar zij kwam uiteindelijk terecht in een bordeel en vervolgens wegens illegale hoererij weer voor de rechter, die haar liet tewerkstellen in een ziekenhuis. Hier reageerde zij dermate agressief op de avances van een lesbische cheffin, dat zij werd veroordeeld tot vier maanden gevangenisstraf.

Weer op vrije voeten ging zij met haar moeder samenwonen in Brooklyn en begon zij de kroegen af te lopen om iets te verdienen met zingen. Een begin van een carrière en een leven waarin drugsgebruik centraal stond en waarin zij relaties had met mannen die haar uitbuitten, bestalen en mishandelden.

  

Met zo’n door mannen, drugs en drank verwoest leven sta je niet maar zo’n beetje een liedje te zingen voor je geld. En dat gold voor Billie dan ook in sterke mate, zij deed geen enkele concessie aan het publiek, vloog wie haar treiterde naar de keel, vocht met haar werkgevers en als het publiek in de zaal haar niet de gewenste aandacht gaf, draaide zij zich om en tilde zij haar jurk op om haar blote kont te tonen. Een aspect dat weliswaar ontbrak toen Ruth Jacott  in 2008 zo voortreffelijk de titelrol speelde in de musical Billie Holiday.

(wordt vervolgd)

nnn