Op de ene hoek van onze straat was een
slager gevestigd en op de andere een bakker. Slagers- en bakkersgezinnen
woonden achter hun winkels, de totale oppervlakte van zo’n woning plus winkel
was daardoor groter dan die van ons huis. En dat gold ook voor de erboven
gelegen etages. Op de tweede verdieping boven de bakker aan de overkant was dat
hard nodig, want daar woonde een groot gezin, waarvan de zonen zoveel op elkaar
leken dat ik nooit heb kunnen tellen met hoeveel zij eigenlijk waren. Niemand
had contact met hen en zij pasten niet in het plaatje van de arbeidersbevolking
in de Afrikaanderwijk. De jongens speelden ook niet met anderen in de straat,
zodra een van hen de deur uitkwam verdween hij met rasse schreden uit zicht.
Volgens Rieka waren die overburen
mormonen, leden van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste
Dagen. Een mondvol voor een geloof dat polygamie voorstaat en verkondigt dat
een man pas in de hemel komt als hij minstens drie vrouwen had. En daarvan hadden
de straatgenoten af en toe nu weer eens de mond vol. Over die arme mannen die
geen vrouw meer konden vinden. En dat zij dat oplosten door steeds jongere te
zoeken. De grondlegger van het mormonisme had er al zo’n veertig uit de markt
gehaald. Goed. Beter het zekere voor het onzekere genomen. Alsmaar afwachten of
er daarboven echt 72 maagden je verwelkomen is tenslotte om te ontploffen.
Een gedeelte van die kerk zwoer de
polygamie af en hoogstwaarschijnlijk behoorde de familie op de hoek van de
Steinwegstraat daartoe. Elke zondag gingen daar de schuiframen een eindje
omhoog, kroop pa achter het orgel en begon het gehele gezin te zingen. Met
Kerst soms wel twee of drie dagen op rij. Ma hoorde je boven allen uit. Het
galmde door de Steinwegstraat als het gezin de week demonstratief psalmerend
begon en dat ging jaren zo, totdat zij uit de buurt vertrokken.
Op die dag, begin mei, keek ik naar
buiten en zag dat de rust van die familie ruw werd verstoord door soldaten, die
hun buitendeur opentrapten en de trap oprenden. Ik dacht aanvankelijk dat het
met hun geloof en psalmengalmen had te maken. Die gedachte verdween toen even
later vier mannen op het dak verschenen. Zij stelden daar een stuk geschut op,
waarvan ik later heb begrepen dat het een mortier was. Er werd op aanwijzingen
van één van hen zorgvuldig gericht en vervolgens een aantal granaten afgevuurd.
Nog sneller dan zij kwamen, vertrokken zij weer. Een alom toegepaste militaire
tactiek, want het punt waarvan je schiet is meteen doelwit voor de tegenpartij,
inclusief de nabije vluchtroutes. Reden waarom Maydon bij Sumatra na het
afvuren van zijn torpedo’s meteen omkeerde.
Wat was het doelwit van die soldaten?
Waren er geallieerden waargenomen? En gingen die nu inderdaad terugschieten? In
dat geval zag het er niet best uit voor de Steinwegstraat en voor het jongetje
daar achter het raam. Gelukkig besefte hij dat niet. Wel viel het hem op dat
het ijzig stil werd, en dat duurde zeker een halfuur. Eng, er waren al weinig
mensen op straat en nu zag hij helemaal niemand meer. Er gebeurde niets, de
spanning ebde weg. Er was geschoten in de richting van het stadion en in die
lijn bevond zich het spoorwegemplacement. In dat gehele gebied hadden zich tot dan
toe Duitse soldaten opgehouden. Die konden er zijn vertrokken maar de komst van
geallieerden duurde nog even. De vraag hoe het precies zat heeft mij nooit meer
losgelaten. Ik ben mij steeds meer gaan afvragen of het wel Duitsers waren,
daar op het dak. En of hun mortieren niet juist voor Duitsers waren bestemd.
 |
| De brandende Cap Arcona (Foto: Wikipedia) |
Van een bevrijding van Neuengamme
kwam het niet. Bij het naderen van de geallieerden liet de SS het kamp
ontruimen en de administratie vernietigen. De SS hanteerde een lijst met
doodsoorzaken, die in het wilde weg werden genoteerd achter de namen van
overledenen. Dankzij de Oostenrijker Emile Zuleger, die verantwoordelijk was
voor dat ‘Totenbuch’, zijn toch de namen van duizenden doden bewaard gebleven.
In plaats van de boeken te vernietigen, waartoe hij opdracht had, begroef
Zuleger ze.
De gevangenen van Neuengamme werden
halsoverkop weggevoerd, grote groepen gingen naar andere kampen. Bijna
achtduizend gevangenen werden in een baai in de Oostzee vanuit schepen
overgebracht op de Cap Arcona en de Thielbek. De Thielbek was voorzien van twee
witte vlaggen. De Zweedse regering waarschuwde de Britten dat er schepen met
gevangenen onderweg waren. Toch zagen piloten van de Royal Air Force de twee
schepen aan voor Duits transport en lieten hun bommen erop los. De Thielbek zonk
binnen twintig minuten, op de Cap Arcona kwamen de meeste gevangenen om door
verbranding, voordat het schip in de diepte verdween. Vanaf rondvarende schepen
werden SS’ers opgepikt en ontsnappende gevangenen doodgeschoten. Gevangenen die
de oevers wisten te bereiken werden daar door SS-patrouilles vermoord. Niet
meer dan 350 mensen overleefden.
De Britse regering houdt de
archieven over de toedracht tot op heden gesloten.
De moedige Emile Zuleger overleefde
de aanval op de schepen en zag kans de Totenbücher aan de Britten te
overhandigen.
Hij getuigt later ook nog in het
proces tegen de kampleiding. Dankzij Zuleger zijn voor wat betreft Neuengamme
vele slachtoffers achterhaalbaar. Anders is dat met de ongelukkigen die waren
terechtgekomen in kampen, die dienden als speciale strafklasse, ‘Nacht und
Nebel’. Hitler liet deze instellen om verzetsmensen spoorloos te laten
verdwijnen. De gevangenen moesten er werken tot zij er dood bij neervielen.
Familie mocht niet weten waar zij verbleven en werd niet op de hoogte gesteld
wanneer iemand overleed.
(wordt
vervolgd)
nnn
Blues
Dit verhaal is het eerste hoofdstuk, voorafgaande aan 'Anna's jaren'. Het wordt niet in mijn blog gepubliceerd.
Je kunt het lezen via onderstaande link. En beoordelen, want het doet mee aan een wedstrijd.
Lees het, beoordeel het. En als je het leuk vindt kun je het verhaal liken, door het hartje aan te klikken.
Ben je enthousiast? Dan kun je de link delen en zodoende helpen het aantal likes te vergroten.
Je kunt nog stemmen tot 14 januari.
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten