Er
zou een staatsgreep worden voorbereid heette het, maar het ging om een
ordinaire machtsstrijd die al langer woedde tussen SA, SS, Gestapo en het
leger. Terloops werden er hier en daar ook nog enige persoonlijke rekeningen
vereffend. Mensen werden in de deuropening van hun woningen neergeknald nadat zij
de deur hadden geopend omdat er was aangebeld. Het enige verschil met de
gangstermethoden in Chicago was de grootschaligheid.
Vriend
Röhm kreeg in zijn cel een pistool aangereikt maar toen hij weigerde dat voor
zichzelf te gebruiken, doorzeefden twee SS-officieren hem.
Tot
op heden is er geen enkel bewijs gevonden dat er werkelijk sprake was van
plannen voor een coup door de SA. Maar vriend Röhm was homoseksueel en dat
beviel Hitler toch ook al niet.
Adolf
en Ernst, vrienden voor het leven.
‘Bevriend
staatshoofd’. Beaamd door Jan en Rieka, heeft Anna maar wat vaak verwoord hoe
zij toen over hem dacht:
Nelson Mandela (foto Wikipedia) |
‘Niet
te begrijpen dat hele volksstammen achter zo’n raar schreeuwerig mannetje met
zo’n gek koppie aanrennen’, had zij herhaalde malen gezegd en daarmee de koe
bij de horens gevat. Niet te begrijpen is het ook dat sommigen, waaronder
historici, die malloot nu nog steeds een charisma toedichten. Het gaat wel ver
om de ongekend misdadige, bloedige en gewelddadige manier waarop de
meedogenloze Hitler navolging afdwong te zien als een vorm van charisma. De
letterlijke betekenis van het woord, bovennatuurlijke gave, persoonlijke
aantrekkingskracht en uitstraling, wordt daarmee beschadigd. Wat voor woord
moet je dan wel niet voor de uitstraling van een man als Nelson Mandela bedenken?
Volgens
Olivia Fox, een Amerikaanse
‘charismacoach’ (jawel) , zijn de belangrijkste ingrediënten van charisma de
uitstralingen van macht en hartelijkheid.
Maar,
hartelijkheid - bij een soort man als Hitler? Die eigenschappen, stelt Olivia
Fox alweer, hoef je niet daadwerkelijk te bezitten, zolang je ze maar
uitstraalt; en charisma is dus grotendeels doen alsof en aan te leren. Sic. ‘Charism
lite, the American way’, zonder een lastig ingrediënt als oprechtheid. In dat
geval kan het toch alleen maar gaan om een zwaar gedevalueerde vorm. Het
werkelijke charisma behelst een diepere kracht die je je niet zomaar eigen kunt
maken, die hoogstens verder is te ontwikkelen bij al aanwezige aanleg. Dat
neemt niet weg dat het moeilijk valt te bepalen wanneer iemand nu werkelijk
over charisma beschikt. In de praktijk is het gemakkelijker om aanwijzingen te
zien dat charisma ontbreekt. Als een Louis
van Gaal in een tv-interview spreekt over ‘mijn charisma’ geeft hij
onbedoeld juist de beste indicatie over het ontbreken ervan. Feit is wel, dat
ook een charismatisch persoon niets is zonder volgelingen. En hoewel het Hitler
daar bepaald niet aan ontbrak, valt de stelling niet om te keren door te beweren
dat de man dus over charisma beschikte. Het ging niet alleen om de waanzin van
een enkele persoon maar ook om die van een groot deel van een volk, dat bereid
was hem in alles te volgen. Wat voor ongrijpbaar mechanisme zit hier achter?
Maarten van Rossem stelt in zijn boek
‘Drie oorlogen’ dat het ook weer te gemakkelijk is om een man als Hitler als een
gek af te doen. Als dat zo was, zou je hem zijn daden niet kunnen aanrekenen.
Maar
is dat wel zo? Valt iemand omdat hij gek is maar meteen vrij te pleiten van al
zijn wandaden? En moet je niet al ‘volstrekt’ - om een van Maartens
lievelingswoorden maar eens te gebruiken - gek zijn om het tot dictator te
brengen?
(wordt vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten