De
Duitsers konden op weerstand gaan rekenen. Al vrijwel direct na de bezetting viel
dat uit incidentele gebeurtenissen af te leiden. Enkele Rotterdammers, die
actief hadden deelgenomen aan de unie, bleven contact met elkaar houden en werden
steeds meer betrokken bij de illegaliteit. Jan
Broeksz, omroeppionier en al meer dan tien jaar in dienst van de VARA,
wenste niet mee te werken aan de plannen van Rost van Tonningen en verliet de
VARA als voorzitter. Hij ging werken bij de PTT en in het verzet.
Jetty Pearl (Foto: Wikipedia) |
‘Radio
Oranje’ zond tijdens de formele uitzendingen, die als openingstune hadden ‘In naam van Oranje doe open de poort’, ook
codeberichten uit die bestemd waren voor het verzet. En burgers werden
gewaarschuwd voor aanvallen van de Royal Air Force. Niet overbodig, want die
maakte ook nog wel eens een missertje, ten koste van die burgers. Er was ook
cabaret, ‘De Watergeus’, waaraan Jetty Paerl
meewerkte als ‘Jetje van Oranje’. Zij
bracht teksten van haar vader Jo Paerl zoals ‘Op
de hoek van de straat staat een NSB’er’, dat overal in Nederland binnensmonds
werd gezongen, het liefst als er zo een in de buurt was, ‘’t is geen man, ’t is geen vrouw, ’t is een farizeeër.’
Farizeeër,
Jan zong het uit het raam hangend als de NSB’er, die achterin de straat woonde,
zonder op of om te kijken met snelle pas voorbijliep. Dat gebeurde niet vaak,
meestal kwam hij zo gauw mogelijk vanaf de achterkant, de trap van de Brede Hilledijk
af. Omgelopen, zodat zo min mogelijk straatgenoten hem zagen. Alleengaand waren
die jongens nu eenmaal niet zo heldhaftig. Stoerheid lukte beter in gezelschap
van een aantal maatjes. Op zo’n zeldzaam moment dat hij wel langskwam, bleef
Jan de man nakijken totdat hij zijn woning inging. Hij deed dat met een gezicht
waarop ingehouden woede viel te bespeuren en vooral ook onbegrip. Nadat hij binnensmonds
vloekend zijn hoofd weer de kamer had ingebracht, keek hij Rieka lang en
indringend aan. De nonverbale communicatie van die twee op zulke momenten kon
toen ik wat ouder was vaak diepe indruk op mij maken.
Achteraf
valt te constateren dat Jan best wel eens naar ‘Radio Oranje’ moest luisteren,
want hij maakte er steeds meer een gewoonte van elke niet te vertrouwen
huichelaar farizeër te noemen of in die trant te bezingen. En in oorlogstijd
kwamen er nogal wat in aanmerking voor die benaming. Je kon niet genoeg op je
hoede zijn. Er werd van beide kanten veel vanuit de ooghoeken gekeken. Dat
NSB-gezin in de straat werd door iedereen gemeden als de pest en dat zou na de
oorlog nog lang niet over zijn. Logisch dat het ook het eerste gezin was dat de
Steinwegstraat zou verlaten in die tijd. Het was geen klein gezin maar met
hoevelen zij waren was mij niet duidelijk. Ik herinner mij die NSB-kinderen vooral
als schichtige, schuwe wezens, die snel weg waren als anderen volop midden in
de straat de spelletjes van die tijd speelden. ‘Diefie met verlos’. Zij hoefden
het ook niet in hun hoofd te halen om te proberen mee te doen. Geen schijn van
kans, ook na de oorlog niet. Dat je als kind niets kunt doen aan verkeerde
keuzes van je ouders, daar werd niet of nauwelijks over nagedacht. Musserts
club veroorzaakte daarbij niet alleen een scheuring in de samenleving maar ook
binnen gezinnen. Het verhaal ging dat een Rotterdamse huisvader een krijtstreep
had getrokken op de vloer van de huiskamer. Om zonen met tegenstrijdige
opvattingen uit elkaar te houden. Maar voor de buitenwereld was het net iets te
veel gevraagd om er rekening mee te houden dat er iemand uit zo’n gezin zuiver
op de graat zou kunnen zijn. Was iemand die liet merken de opvattingen van zijn
huisgenoten niet te delen wel te vertrouwen? Was het geen valstrik? Op je hoede
blijven was het motto.
Kort nadat
Radio Oranje iedere dag was begonnen uit te zenden verscheen het eerste nummer van ‘Vrij Nederland’ in Londen, en
niet veel later daarna in Nederland. Het was verboden dat blad te lezen en het was
verboden om naar ‘Londen’ te luisteren maar iedereen kende Jetty Paerl na
verloop van tijd. Zij zou ook na de oorlog nog lang populair blijven in
Nederland, als solozangeres en in het groepje ‘The Singing Nightingales’. Jetty
Pearl zou na de oorlog het allereerste liedje van het allereerste Eurovisiesongfestival
gaan zingen, ‘De vogels van Holland’, de tekst was van Annie M.G. Schmidt en de muziek van Cor Lemaire. Dat was in 1956 en de tv was zwartwit.
Er werd toch
ook nog een groot jazz-evenement gehouden, het ‘Achtste Jazzwereldfeest’.
‘Jazzwereld’ was een muziekblad dat na de Duitse inval was blijven verschijnen.
Alle kaarten van de jazz-avond waren uitverkocht en het feest was een grandioos
succes. Het vond plaats op de Scheveningse Pier, nadat er hard was gewerkt aan
het oplossen van de verduisteringsproblemen. Onder leiding van Boy Edgar traden
er ‘The Moochers’ op. De belangstelling was zo groot dat er ook nog een extra
bal achteraf werd georganiseerd in het Kurhaus.
De
Duitsers grepen niet in, zij hielden zich vooralsnog rustig. Het waren de
NSB’ers die in de begintijd de grootste onrust veroorzaakten, vooral door
vernielingen aan te richten. Met zoveel Duitsers om zich heen voelden zij zich steeds
flinker. Maar de bezetters wilden toen nog in de eerste plaats de rust
handhaven en de zwarthemden kregen meermaals de kous op de kop. De politie
kreeg opdracht de orde te bewaren en de avondklok werd ingevoerd.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten