Het jaar
1942 begon letterlijk en figuurlijk met een koude winter. Die bracht op 27
januari voor Nederland de recordtemperatuur van min 27,4 graden Celsius,
toepasselijk gemeten in Winterswijk. Die winter bracht ook de nazificatie van
de Nederlandse Radio-omroep en de verplichting voor Nederlanders om voor de
Duitsers te werken. En die winter bracht het verzoek van ‘Londen’ aan Wiardi
Beckman en Frans Goedhart om naar Engeland te vluchten. Op het strand van
Scheveningen werden zij echter gearresteerd. Goedhart werd ter dood veroordeeld
maar zou later tijdens een transport uit Kamp Vught weten te ontsnappen en zijn
werk voor ‘Het Parool’ hervatten. Wiardi Beckman zou in 1945 aan vlektyfus
overlijden in Dachau. Later, aan het eind van het jaar, zou nog een derde
belangrijke man voor ‘Het Parool’ worden gegrepen, Wim van Norden. Na een half jaar in Scheveningen te hebben gezeten
zou hij worden vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs.
Direct na
de koudste dag had Rotterdam een aantal voor de havens bedoelde Britse bommen
te verwerken gekregen, afgezwaaid en terechtgekomen in de omgeving van het park
op de rechter Maasoever. Twintig doden en vele gewonden was het resultaat.
 |
| Karel Doorman (Foto: Wikipedia) |
De winter van 1942 was een hele koude winter. En die winter was
nauwelijks voorbij toen de Nederlandse strijdkrachten in Indië (KNIL) werden verslagen. En met de uitschakeling van een geallieerd vlooteskader, dat opereerde in de
Javazee onder Karel Doorman, was het afgelopen met de Nederlandse
oorlogsschepen in Azië. Doorman kwam om. Onderzeedienst en Marine
Luchtvaartdienst bleven nog wel functioneren. De Japanners veroverden in een
tijdsbestek van drie maanden geheel Oost-Azië; Nederlands-Indië kwam onder
Japans militair bestuur. De Indonesiërs, die de Japanners aanvankelijk als
bevrijders zagen, zouden daar snel op terugkomen. De Japanners onderdrukten
door marteling, executie of deportatie naar werkkampen. Ook Nederlanders
(totoks) werden geïnterneerd. Meer dan vier miljoen mensen werden gedwongen om
te werken voor de Japanse oorlogsindustrie.
Er werden
vrouwen uit interneringskampen afgevoerd om te worden tewerkgesteld als
‘troostmeisjes’ in militaire bordelen. Ook in de kampen werden vrouwen seksueel
misbruikt. Sommigen konden de schaamte en vernedering niet verdragen en
pleegden zelfmoord. Corrie Driessen, de biologische moeder van zangeres Liesbeth List was één van hen.
Velen
werden weggevoerd uit Indië om te worden ingezet bij projecten als de Birma-spoorweg,
de beruchte Dodenspoorlijn, waaraan ook geallieerde krijgsgevangenen gedwongen
moesten werken. Uitputting, ziekte en uithongering kostten het leven van vele
Aziatische dwangarbeiders en geallieerde krijgsgevangenen, waaronder bijna
drieduizend Nederlanders, veel KNIL-militairen. Er overleden per dag gemiddeld
tweehonderd arbeiders.
Cabaretier
Wim Kan overleefde de Dodenspoorlijn en zou er nog vaak aan refereren bij zijn
latere optredens. En in Nederland werd die andere podiumkunstenaar, Buziau, met
andere populaire artiesten, door de moffen gedetineerd in gijzelaarskamp
Haaren. Hij kwam eruit door kampmedewerkers om te kopen en heeft daarna nooit
meer opgetreden.
Een Pools
leger, het ‘Tweede Korps’, werd onder leiding van generaal Wladyslaw Anders van Rusland naar Perzië overgebracht. Het bestond
overwegend uit voormalige krijgsgevangenen uit de Russische kampen en was maar
liefst 74 duizend man sterk. Na overdracht aan de Britse overheid werd het
leger verenigd met de vrije Poolse strijdkrachten in het westen. Zij zouden de
Duitsers gevoelige slagen gaan toebrengen.
Rauter
ging de Landstorm Nederland opzetten, een eenheid binnen de Waffen-SS, die zich
moest gaan bezighouden met de verdediging van Nederland. Er werden Nederlanders
geworven en de Landstorm trok NSB-leden aan die er in werkelijkheid helemaal niets
voor voelden om misschien aan het oostfront te moeten vechten. Maar intussen liepen
de helden maar wat graag rond met Duitse wapens. Mussert was verguld dat zijn
mannen een militaire training kregen. De Landstorm bereikte een sterkte van
achtduizend man en toen later de geallieerden zouden binnentrekken zouden zij
wel degelijk aan de bak moeten. Er waren Landstormers die zich niet zouden
ontzien oorlogsmisdaden te plegen.
Nederlandse
Joden moesten verplicht een ster aanschaffen en dragen. De sterren, die werden
vervaardigd in de Enschedese textielfabriek ‘De Nijverheid’, die nota bene
toebehoorde aan een Joodse familie, kostten vier cent plus een distributiebon. In
Rotterdam kwamen er wat bescheiden protesten tegen de Duitse maatregelen ten
aanzien van de Joden. Sommige niet-Joden gingen een papieren Jodenster dragen en
er werden protestbrieven verspreid en ook oproepen om woonruimte beschikbaar te
stellen voor Joodse vrienden.
Pogingen van
de bezetter om in ziekenhuizen en sanatoria bordjes ‘voor Joden verboden’ door
te voeren, mislukten doordat directies en artsen er niet aan meewerkten.
Maar de
vervolging van de Joden was niet te stoppen, de Duitsers waren al begonnen met
Joodse patiënten uit ziekenhuizen af te voeren, de deportatie begon op gang te
komen. Na Amsterdam en Den Haag was Rotterdam de stad met de meeste Joodse
inwoners. Na het bombardement waren ongeveer duizend Joden de stad ontvlucht,
wat het aantal Joodse inwoners ten naaste bij op elfduizend bracht. In juli
moesten de eerste tweeduizend mensen van Joodse afkomst zich melden. Zij werden
verzameld in een afgelegen loods op een terrein van de Gemeentelijke
Haveninstellingen Rotterdam-Zuid. ‘Loods 24’ . Er was vandaar een directe railverbinding
met het landelijke spoorwegnet via het goederenemplacement Feijenoord, slechts
door de in elkaars verlengde liggende Parallelweg en Hilledijk gescheiden van
de Afrikaanderbuurt. Joden die zich niet hadden gemeld, werden via razzia’s
opgehaald en al snel vertrok het eerste transport naar Westerbork.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten