De Duitse legerleiding had een panische angst voor geslachtsziekten.
Regelmatig werden de soldaten onderworpen aan medische controles. En zij kregen
seksuele voorlichting, die zich er voornamelijk op richtte angst in te boezemen
voor venerische kwalen. Een manier van voorlichten die in de jaren na de oorlog,
samen met nog wat militaire tactiek, enthousiast zou worden overgenomen door de
Nederlandse legerleiding: ‘De gevolgen
van kortstondig genot.’
Het was dan ook niet meer dan vanzelfsprekend dat het de
Duitse soldaten was verboden om De Kaap te bezoeken. Katendrecht, met zijn
kroegen en nog altijd aanwezige hoeren. Het was op de Kaap daardoor niet al te
moeilijk om de verboden jazzmuziek te spelen en dat gebeurde er dan ook volop.
Katendrecht werd een mini-vrijstaat die zich zonder al te veel zorgen onttrok
aan het jazzverbod. Omdat de telefoon was afgesloten, was er een primitief
waarschuwingssysteem opgezet voor het geval dat er controle dreigde. Er stond
altijd iemand klaar om op de fiets te stappen en exploitanten in te seinen als
de Duitsers al controlerend te dichtbij kwamen.
‘Heimat, deine
Sterne’, werd er dan soepeltjes ingezet.
Dat swingde in geen geval en erop lekker marcheren, als bij ‘Auf der Heide...’ deed het ook niet:
Heimat deine
Sterne
Sie strahlen mir
auch am fernen Ort.
Was sie sagen,
deute ich ja so gerne
Als der Liebe
zärtliches Losingswort.
Schöne
Abendstunde,
Der Himmel ist wie
ein Diamant.
Tausend Sterne
stehen in weiter Runde,
Von der Liebsten
freundlich mir zugesandt.
In der Ferne
träum’ ich vom Heimatland.
Niet alleen prachtig om zwaar bewapend naar te luisteren. Ook
ongewapend zijn zij het mooi blijven vinden, de Duitsers. In de jaren na de
oorlog zou de schlager blijven terugkomen als speenkruid. Onder meer gekweeld
door Rudi Schuricke, Bruce Low en Freddy Quinn, die sowieso al veel ‘Heimat’ in zijn liedjes had. En
toen Heino ook nog een duit in het
zakje deed, waren er ook al weer Nederlanders die ervan genoten dat de
sterrenhemel kennelijk nog steeds Duitsland toebehoorde.
Daan Troost, die eerder de ‘Kit Kat
Cotton Club’ exploiteerde, opende ‘Negro Palace Belvédère’, een dancing waar
hij jazzmusici liet optreden. Liefhebbers kwamen van de rechter Maasoever, uit
het gebombardeerde centrum, met het veerbootje om te genieten van tenorsaxofonist
Kid Dynamite, die in de negerband van
Teddy Cotton speelde. Velen vonden
Katendrecht een heerlijke plek, een stukje Nederland waar geen Duitsers waren.
Op een paar na dan, die er waren ondergedoken. Het ging natuurlijk weleens mis,
ondanks het waarschuwingssysteem. Op een gegeven moment vielen de Duitsers de
jazztent binnen. Teddy maakte zich uit de voeten terwijl de portier de Duitsers
afremde door de toegangsdeur op de kracht van de sluitveer te laten dichtslaan.
Even later kregen zij Teddy Cotton toch te pakken, sloegen hem in elkaar en
staken hem met een bajonet. De leden van zijn band werden gearresteerd. Trompettist
Cotton kreeg een speelverbod opgelegd. Hij probeerde verder de kost te
verdienen met tapdansen en de verkoop van ansichtkaarten.
Gelukkig zou de goedmoedige beer Kid Dynamite ook nog lang
na de oorlog in Rotterdam optreden, in elk geval tot ik oud genoeg was om hem
in een nachtclub live bezig te kunnen zien. Scheurend saxofoonwerk waar de
vonken van afspatten. Een van de beste Nederlandse drummers heeft ook nog met
hem gewerkt, John Engels jr. Hij
vertelde aan verslaggever Martin Schouten hoe Kid altijd aan zijn geluid werkte en bezig was zijn rietjes te slijpen.
De briljante Boy Edgar speelde in oorlogstijd ook op
Katendrecht. Edgar, die cum laude als neuroloog zou promoveren, de top op
muziekgebied zou bereiken en met zijn orkest de ‘Boy Edgar Sound’ zelfs in de
Carnegie Hall zou brengen. Als eerste Nederlandse jazzorkest ooit. Al moet van
dat concert worden vermeld dat er zoveel misging, vooral organisatorisch, dat
het niet tot zijn successen mag worden gerekend.
Muziek en
verzet waren in zekere zin elkaars katalysator, in het verlengde van dat
recalcitrante muziekgenot groeide het verzet op Katendrecht. Cafés werden
schuilplaatsen bij uitstek, mensen van het havenverzet verborgen zich in de
kelders of op de zolders als de Duitsers hen achtervolgden. Wally Elenbaas, kunstenaar, fotograaf en
later docent op de kunstacademie, was druk met ondergrondse activiteiten, samen
met zijn Joodse vrouw Esther. Kunstschilder Dolf
Henkes hielp hen aan onderdak in een deels dichtgetimmerd huis dat was
getroffen door een onontplofte brandbom. Ze leefden van voedsel dat met hulp
van buurtgenoten werd geroofd in de haven. In het vrieshuis van Katendrecht
werd een bewaker dronken gevoerd en een cel vlees leeggeroofd. Hoe groot de
saamhorigheid van de Katendrechters was, kwam pas echt tot uiting nadat
achteraf was gebleken dat zowat iedereen op de Kaap van het bestaan der
onderduikers had geweten, behalve de Duitsers.
‘You talk too much, Anna,
you
talk too much’.
Maar
daarover even niet.
 |
| Sinatra (Foto: Wikipedia) |
In Amerika
kreeg de oorlog ook invloed op de muziek. Maar dan anders. Veel musici gingen
het leger in, er ontstond materiaalschaarste, de platenindustrie kreeg twee
grote stakingen te verwerken en de bigbands verloren aan populariteit. Frank
Sinatra maakte echter steeds meer furore, hoewel het nog lang zou duren totdat
hij zich ging ontworstelen aan de blanke manier van zingen, netjes op tel en
melodie. De media kwamen steeds weer met verdachtmakingen in Franks richting.
Hij zou listig de militaire dienst hebben ontlopen. Hij had zich echter wel
degelijk gemeld als dienstplichtige en was afgekeurd. De medische gegevens
bleven natuurlijk geheim waardoor er aan de geruchten geen eind kwam. Er werd
beweerd dat hij had betaald om niet te worden opgeroepen. Daarvan is nooit enig
bewijs gevonden.
Benny Goodman lukte het om opnames te blijven maken, hij
ging in kleinere ensembles spelen. De begintijd van de ‘bebop’ stond voor de
deur, de virtuoze pianist Bud Powell
was de invloedrijkste pianist en Coleman Hawkins ging weer platen maken.
‘American
Forces Network’, begon vanuit de BBC-studio’s radioprogramma’s te verzorgen die
waren gericht op de Amerikaanse militairen. Al snel zou er in Europa niet
alleen door soldaten naar de zich over verschillende locaties verspreidende
zender worden geluisterd, waardoor er veel invloed op de muzieksmaak werd
uitgeoefend. Franks ster begon ook hier te rijzen.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten