Wilden wij
meer of minder Nederlanders? Nederland kende het hoogste geboortecijfer en het
laagste sterftecijfer van Europa. De van katholieken uitpuilende regering in
het sterk verzuilde Nederland werd daar behoorlijk nerveus van en vond dat
Nederland te vol werd. Toch kwam mijnheer pastoor nog steeds op huisbezoek om
te vertellen dat er nodig kindertjes moesten worden bijgemaakt. Om hen weg te
sturen kennelijk, want Drees zei in zijn nieuwjaarstoespraak: ‘Een deel van ons
volk moet het aandurven zijn toekomst te zoeken in grotere gebieden dan eigen
land.’ Later, in de troonrede, ging er nog een schepje bovenop: ‘De sterke
bevolkingsgroei en de beperktheid van de beschikbare grond blijven een
krachtdadige bevordering der emigratie eisen.’ Nederland telde op dat moment
tien miljoen inwoners, de kranten stonden er vol van. De regering vond dat een ‘gevaarlijke
grens’ en ging emigreren gemakkelijker maken door de overtocht te betalen en zakgeld
mee te geven. Als gevolg van een overeenkomst tussen de geallieerde mogendheden,
over van Duitsland te ontvangen herstelbetalingen, kreeg Nederland ruim
dertigduizend kilo goud toegewezen. Kennelijk was er daardoor geld voor een
oprotpremie.
Vanaf dat
moment emigreerden er binnen tien jaar een half miljoen Nederlanders naar
Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Niet omdat zij zich teveel
voelden maar omdat er een tekort aan werk en woningen was. Er werd bij elkaar
ingewoond, onbewoonbaar verklaarde huizen werden gewoon gebruikt, er werd
gewoond in huisjes bij volkstuinen, schuren en bootjes en er werd niet gewoond
door daklozen. In de arbeidersbuurten had praktisch geen enkele woning een
badgelegenheid, het landelijk gemiddelde bedroeg ongeveer één bad of douche per
zes woningen. In de Afrikaanderwijk bouwden sommige bewoners een douche op het
kleine balkonnetje. In de winter hingen er soms ijspegels aan van meer dan een
meter.
In 1950
werd de kunstmatige zoetstof cyclamaat geïntroduceerd, werd de eerste
schaakcomputer ontworpen, startte de eerste luchtvaartdienst met
straalvliegtuigen met een vlucht van Londen naar Parijs en kwam er voor
Suriname een einde aan het koloniale tijdperk. Al viel het niet direct te
merken, dat jaar was het begin van een nieuwe tijd. Een tijd waarin de welvaart
langzamerhand groeide, de benepen burgerlijkheid en het gezag van overheid en
kerk langzaam maar zeker krompen, de gezondheidszorg verbeterde, het individu
zelfstandiger, de mode belangrijker en creatiever en de vrouw onafhankelijker
werd.
De fiets
was, zeker in Rotterdam, een veel gebruikt vervoermiddel maar Nederland begon ook
te brommen. De Solex, een fiets met hulpmotortje, dat boven het voorwiel was
geplaatst, oorspronkelijk Frans, werd al snel in Nederland in licentie gebouwd.
De vraag ernaar was zo groot dat er wachtlijsten ontstonden. Drie Hagenaars
kwamen op het idee om een clip-on motortje te produceren dat op een gewone,
stevige fiets paste. Zij gaven het product een merknaam die was samengesteld
uit de eerste twee letters van hun voornamen. Berini, dat klonk lekker Italiaans
en er werd geen enkele moeite gedaan om het merk als Nederlands te promoten. Zo
kwam het motortje goed in de markt. Zij vestigden een fabriek in Rotterdam waar
zo’n honderdtachtig ‘Berini-eitjes’ per dag werden geproduceerd.
Melkboer
en bakker bezorgden aan huis. De schillenboer haalde etensafval op, dat werd in
de Maashaven op een schip overgeladen en ging naar de varkens op het land, die
er sappige karbonades voor teruggaven. Lompen en metalen werden opgehaald. De
huur en geld voor de krant werd aan de deur geïnd. Later kwam er ook nog een
man van een afbetalingsmagazijn bij, de banken bleven buiten spel. Nog even. Op
de scholen werden filmpjes vertoond die het sparen propageerden, de
leerkrachten werden ingeschakeld om geld te innen. Schoolsparen, de
schoolmeester werd bankbediende, elke week één voor één je kwartje bij hem brengen,
en hij zette een stempeltje in je spaarbankboekje of gaf er een plakkertje voor.
Ouders wilden niet voor elkaar onderdoen, dus bijna elk kind kwam braaf met
zijn kwartje. De ongelukkige waarvan de ouders zelfs geen kwartje kon ophoesten,
kroop van ellende weg onder de schoolbank.
Media
hielden niet op de publieke opinie te hersenspoelen en een goodwill voor de
banken te kweken. In de jaren zeventig is het dan ook niet moeilijk de
werkenden zover te krijgen dat zij hun contant ontvangen loon bij hen stallen
tegen een als aantrekkelijk gepresenteerde rentevergoeding, die als niemand
meer terug kan, vervalt. Waarna voor noodzakelijke bankhandelingen moet worden
betaald. De strategie van de drugsdealer.
 |
| Eddy Christiani (Foto: Wikipedia) |
Het
huiselijk leven was nog geruime tijd kneuterig en knus, voor de ramen sanseveria’s
oftewel vrouwentongen. Moederplanten, noemden de artsen ze. Als de ramen
moesten gelapt, wilde bij het verplaatsen van zo’n plant nogal eens een bladpunt
een vrouwenoog beschadigen. ’s Avonds het gezin rond de kolenkachel of aan de
tafel met pluchekleed waarop een stinkende asbak, midden in de te kleine woonkamer,
die blauw stond van de sigarettenrook. De volgende morgen weer vroeg op. Even
luisteren of er nog iets op de radio is. Annie de Reuver met Nederlands
repertoire van vooral Tom Erich en Jaap Valkhoff. De Reuver en Eddy Christiani
brachten verandering, bij de radio was Nederlands
repertoire tot dusver niet erg in. Tijdens Tom Erichs programma ‘Oud en nieuw,
van alles wat’ kreeg ik vaak als toetje havermout met suiker en een klontje
boter. Nog jaren later viel Pavlovs klassieke conditionering te constateren:
als ik de piano van Tom Erich hoorde kreeg ik een havermoutsmaak in de mond. Ook
kwam er om etenstijd een man langs de deur met ‘karnemelkse gortepap’. Vlees
was er alleen op zondag bij het avondeten, op maandag en dinsdag was er de jus
van zondag, op woensdag een balletje gehakt en niet op vrijdag maar op zaterdag
vis, want op die dag was er markt. Op de zaterdagavond zocht de familie elkaar
vaak op voor een spelletje kaart door de mannen. Vrouwen keken toe door de
groeiende waas van sigarettenrook, kinderen speelden of lazen wat. Nog geen
televisie.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten