De opvatting groeide dat Duitsland niet onoverwinnelijk
moest zijn. Het verzet werd steeds actiever en koos ook de NSB als doelwit. Voor
Mussert was dat dan weer aanleiding om van de Duitsers te eisen dat zijn
volgelingen werden bewapend. Met als resultaat de oprichting van ‘De
Landwacht’, die al snel zou worden gehaat wegens fanatisme en machtsmisbruik.
De Landelijke Knokploegen kwamen door middel van overvallen
en inbraken in het bezit van geld, wapens en bonkaarten. Er kwamen zoveel valse
persoonsbewijzen en distributiekaarten in omloop dat de registratie door de
Duitsers totaal niet meer functioneerde. Kort nadat Gerrit van der Veen brand
had gesticht in het Amsterdamse Arbeidsbureau werd door hem en zijn makkers het
Amsterdamse bevolkingsregister opgeblazen, met als gevolg dat veel
persoonsbewijzen onbruikbaar werden voor opsporing en identificatie. Voor even.
Helaas waren in Den Haag duplicaten aanwezig. De aanslag was ook niet erg goed
gelukt. Wat wel hielp, was dat de brandweer niet al te voortvarend bluste.
Twaalf daders werden al na een week verraden, opgepakt en gefusilleerd. Van der
Veen wist aan de Duitsers te ontkomen.
Studenten
in Nederland kregen de oproep tot tekenen van de ‘loyaliteitsverklaring’,
waarin werd beloofd zich te onthouden van tegen het Duitse Rijk gerichte
acties. Mannelijke studenten die dat niet deden stond een oproep voor de
Arbeitsinsatz te wachten. Velen weigerden desalniettemin en doken onder. Hannie
Schaft behoorde tot de weigeraars en verliet de universiteit om zich geheel aan
het verzet te wijden. Slechts veertien procent van de studenten tekende. Anders
dan de Duitsers verwachtten, veroorzaakte de loyaliteitsverklaring hevige
onrust en kwam het onderwijs stil te liggen. Boy Edgar was nog net afgestudeerd
voordat de universiteiten helemaal sloten. Docenten begonnen ondergronds les te
geven.
Een
ellende die in Nederland meer dan twee jaar ging duren en zelfs nog verergeren.
Misschien wel doordat er een keerpunt in de oorlog was gekomen nadat de
geallieerde troepen in Afrika de Duitsers hadden teruggedreven en de Duitsers
de slag bij Stalingrad hadden verloren. Door de grootschalige overgave van de
Duitsers daar was het afgelopen met de gehele Zesde Armee. Driehonderdduizend
Duitse soldaten waren niet meer teruggekeerd. De
ondergrondse berichtgeving over hun verliezen deed de hoop op een einde van de
oorlog weer groeien.
 |
| Auto met gasgenerator (Foto: Wikipedia) |
De
Nederlanders zagen de tekorten toenemen. Er kwam grote schaarste aan benzine en
in het straatbeeld verschenen auto’s – vooral van het gemeentelijk vervoer – die
reden op gasgenerators. Die werden gestookt op hout, dat ook alsmaar schaarser
werd. Wat ook niet opschoot was dat zo’n voertuig met generator herhaaldelijk moest
stoppen om bij te vullen. Schaarste aan grondstoffen, schaarste aan brandstof
en groeiende schaarste aan voedsel deden zich gelden. Op de lagere scholen werden dankzij het
Spaanse Rode Kruis sinaasappelen uitgereikt. Elk kind kreeg er twaalf, die niet
mochten worden meegenomen, om te voorkomen dat zij verkeerd terecht kwamen.
Verspreid over een aantal dagen deelden de onderwijzers er telkens één per
leerling uit en werd er klassikaal even wat vitamine naar binnen gewerkt.
Onverminderd
gingen de Duitsers door met het verharden van de repressie. Zij realiseerden
zich dat de Nederlanders zich niet zouden conformeren aan het nationaalsocialisme
en de door hen geschapen situatie van bezetting niet zouden blijven accepteren.
De druk op de bevolking voerden zij onder meer op door het luisteren naar
radio-uitzendingen uit Engeland te verbieden. Dat werkte natuurlijk averechts
en de controle door de Duitsers op het verbod faalde totaal. Zij besloten
daarom alle radio’s te confisqueren en dreigden met zware gevangenisstraffen en
boetes voor het achterhouden van een radio. De Rotterdammers moesten hun
toestellen inleveren bij een aantal depots, waar veel oude, kapotte toestellen
werden afgegeven. Als er een functionerend toestel werd afgegeven, diende dat
niet zelden om te verhullen dat er illegaal een nieuw was aangeschaft of
gebouwd. Hoe dat door Jan en Rieka werd geregeld ontging mij uiteraard. Wat ik
mij wel herinner is dat vrijwel direct na de bevrijding er al weer een radio
functioneerde, die verdacht veel leek op het toestel dat wij voorheen hadden.
Het wegvallen
van informatie via de radio bracht een van de eerste taken met zich mee die het
verzet zich stelde. De leugens van de Duitse propagandamachinerie moesten
worden ontmaskerd en de ondergrondse berichtgeving groeide om de Nederlanders
op de hoogte te houden van wat er werkelijk gebeurde. Dat berichten gefluisterd
werden doorgegeven had een gevaarlijke kant, doordat ook kwaadwillenden van
deze methode gebruik maakten.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten