zondag 9 april 2017

ANNA'S JAREN (207) - Recht krijgt zijn beloop

➧ J.Robert Oppenheimer, ‘de vader van de atoombom’, realiseert zich later de betekenis van dat wapen. Geschokt door Hiroshima en Nagasaki gaat hij zich inzetten voor een internationaal toezicht op het gebruik van kernenergie. Hij voert een campagne tegen de ontwikkeling van de waterstofbom. De Amerikaanse overheid gaat er tegenin door zijn politieke voorkeuren uit zijn jeugd opnieuw ter sprake te brengen en tegen hem te gebruiken. In 1954 wordt hij ervan beschuldigd een communist te zijn. Hoewel hij wordt vrijgesproken krijgt hij geen toegang meer tot overheidsprojecten.
‘So it goes.’ Het lot van de wetenschapper met scrupules.
Het duurt tot 1963 dat Oppenheimer eerherstel krijgt en president Lyndon B. Johnson hem de Enrico Fermi-prijs verleent. Het is op dat moment allang over met het McCarthyisme, een systeem van beschuldigingen, op basis van geen of zwak bewijs. De naamgever ervan is al zes jaar dood. Heksenjager Joseph McCarthy, voor wie je al een communist was als je je neus snoot zonder je zakdoek te gebruiken.

De Hongaarse nazi-actrice Marika Rökk kreeg voor twee jaar een acteerverbod opgelegd. Zij werd in de jaren dertig bekend als danseres, operazangeres en actrice. De nazi’s waren gek op haar, zagen haar als het Duitse antwoord op Hollywoodsterren als Rita Hayworth en Ginger Rogers. Rökk speelde in nazi-propagandafilms, Hitler behoorde tot haar grootste fans en Goebbels begon een affaire met haar.

➧ In tijden van oorlog is niets wat het lijkt. Later blijkt dat de als anti-communistisch bekend staande actrice dubbelspel heeft gespeeld. Al in het begin van de oorlog speelde zij informatie door naar de Russen.

In Nederland kwamen rechtszaken op gang tegen personen die de Duitse bezetters hadden gesteund. Veel te langzaam naar de smaak van de bevolking. Toch was vier maanden na de bevrijding al begonnen met de eerste drie grote politieke processen in Nederland. Eerst de berechting van Max Blokzijl, radioman en vooraanstaand NSB’er, en later Mussert, ‘Leider der Beweging’. Omdat Blokzijl vooral propagandist was van het Nederlands nationaalsocialisme en hij dankzij de radio grote bekendheid had, volgde het publiek het proces met grote belangstelling. De bewijsvoering tegen Blokzijl was een eenvoudige zaak omdat zijn radiopraatjes en boekjes waren bewaard gebleven.
Mussert bleef achter zijn Führer staan: ‘Adolf Hitler droeg ons volk geen kwaad hart toe, hij had het beste met ons voor…’
Beiden kregen de doodstraf. En werden gefusilleerd in 1946. Een derde man tegen wie de doodstraf werd uitgesproken, was Robert van Genegten. Een Vlaams-Nederlands jurist, die zowel in de eerste als in de tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitsers. Hij hing zich eind 1945 op in zijn cel in Scheveningen.
Blokzijls beroep was verworpen en zijn verzoek om gratie niet ingewilligd door Koningin Wilhelmina. Verwijzend naar de titel van zijn radioprogramma werd er na zijn executie gegrapt ‘Eindelijk is hij er zelf bij’. Er moest zo snel mogelijk een voorbeeld worden gesteld, met als gevolg dat Blokzijl, als eerste bekende collaborateur, zwaar werd gestraft in vergelijking met anderen. Naarmate de tijd vorderde werden de straffen milder. Toch kwam het nog tot 153 doodvonnissen, waarvan er veertig werden uitgevoerd. Er was een vrouw bij, de Joodse Ans van Dijk, zij had uit lijfsbehoud Joden verraden.
Ik hoorde Jan en Rieka er weleens over. Sporadische momenten dat er over de oorlog werd gesproken. Zij volgden de berichtgeving met belangstelling en opluchting, zonder vreugde.

Het verzet eiste dat er streng zou worden opgetreden tegen Nederlanders die zich in dienst hadden gesteld van de Duitsers, bij ‘foute’ kranten hadden gewerkt of lid waren geworden van ‘foute’ beroepsorganisaties. En wat moest er met personen die bij bedrijven hadden gewerkt, die voor de Duitsers werkten. Bijna het gehele bedrijfsleven was door de Duitsers ingeschakeld. Onmogelijk om iedereen te ontslaan. 

George Formby
(Foto: Wikipedia)
De bioscopen boden in elk geval weer iets gezelligs. George Formby, een Engelse komiek die al vanaf 1930 faam verwierf, kwam weer terug op het witte doek. Hij speelde een simpel, goedwillend typetje, dat zichzelf begeleidde op de banjo. Omdat hij de nazi’s vaak voor schut zette verwierf hij enorme populariteit onder de Britse troepen, waarvoor hij in oorlogstijd vaak optrad. Zijn films werden ook in Nederland voor korte tijd weer razend populair. Met When I’m Cleaning Windows bracht hij de banjo weer in beeld, die vaak ook tot de bezetting van snel opkomende dixielandbands behoorde.
Vera Lynn was met nummers als We’ll Meet Again en From the Time You Say Goodbye  niet van de Nederlandse zender te branden en zij was de eerste Britse artieste die de top van de favoriete Amerikaanse hitparade bereikte, met Auf Wiedersehn Sweetheart.
Amerikaanse muziek domineerde de radio. Van de Duitsers mochten orkesten geen Engelse naam dragen en de muziek mocht vooral niets van jazz in zich hebben. De schade werd in de jaren 45 tot 50 ruimschoots ingehaald.  
In Amerika was The House I live in  uitgebracht. Frank Sinatra had een rol in de film, die een pleidooi hield voor tolerantie en rassengelijkheid. De film zou een speciale Oscar en een Golden Globe Award krijgen voor ‘het promoten van goede wil’. Door de film nam de kritiek op Sinatra af en begon de opbouw van zijn internationale carrière als zanger en acteur. Hij, en nog meer Bing Crosby, werden ook in Nederland favoriet, net als de muziek van de tijdens de oorlog omgekomen Glenn Miller. Jans belangstelling ging algauw wat verder, de Andrews Sisters, The Four Aces, The Mills Brothers, The Inkspots, Ella Fitzgerald en de op de radio veel te weinig te horen Louis Armstrong kwamen op zijn draaitafel. Pas later Frank.
In Amerika was de verschijning van Frank Sinatra’s eerste studio-album The Voice of Frank Sinatra  de start van een reeks platensuccessen. Zijn populariteit groeide met de dag, er kwamen steeds meer optredens op podia en voor de radio. Langzamerhand was dat ook in Nederland te merken en dat werd tijd, want tot dan toe domineerde Bing Crosby de radio volledig.
Jazzplaten bleven schaars en de overheid bleef bovendien proberen jazzuitzendingen op de radio te beperken. De drijfveer was de angst de anarchistische jeugd niet in te toom te kunnen houden. Het hielp niet echt, Amerikaanse dansen werden met de dag populairder en in Rotterdam schoten de dansscholen als paddenstoelen uit de grond.
(wordt vervolgd)
nnn

Geen opmerkingen:

Een reactie posten