➧ J.Robert Oppenheimer,
‘de vader van de atoombom’, realiseert zich later de betekenis van dat wapen.
Geschokt door Hiroshima en Nagasaki gaat hij zich inzetten voor een
internationaal toezicht op het gebruik van kernenergie. Hij voert een campagne
tegen de ontwikkeling van de waterstofbom. De Amerikaanse overheid gaat er
tegenin door zijn politieke voorkeuren uit zijn jeugd opnieuw ter sprake te
brengen en tegen hem te gebruiken. In 1954 wordt hij ervan beschuldigd een communist
te zijn. Hoewel hij wordt vrijgesproken krijgt hij geen toegang meer tot
overheidsprojecten.
‘So it
goes.’ Het lot
van de wetenschapper met scrupules.
Het duurt tot 1963 dat
Oppenheimer eerherstel krijgt en president Lyndon B. Johnson hem de Enrico
Fermi-prijs verleent. Het is op dat moment allang over met het McCarthyisme, een
systeem van beschuldigingen, op basis van geen of zwak bewijs. De naamgever
ervan is al zes jaar dood. Heksenjager Joseph McCarthy, voor wie je al een
communist was als je je neus snoot zonder je zakdoek te gebruiken.
De
Hongaarse nazi-actrice Marika Rökk kreeg voor twee jaar een acteerverbod
opgelegd. Zij werd in de jaren dertig bekend als danseres, operazangeres en
actrice. De nazi’s waren gek op haar, zagen haar als het Duitse antwoord op
Hollywoodsterren als Rita Hayworth en Ginger Rogers. Rökk speelde in
nazi-propagandafilms, Hitler behoorde tot haar grootste fans en Goebbels begon
een affaire met haar.
➧ In tijden
van oorlog is niets wat het lijkt. Later blijkt dat de als anti-communistisch
bekend staande actrice dubbelspel heeft gespeeld. Al in het begin van de oorlog
speelde zij informatie door naar de Russen.
In
Nederland kwamen rechtszaken op gang tegen personen die de Duitse bezetters
hadden gesteund. Veel te langzaam naar de smaak van de bevolking. Toch was vier
maanden na de bevrijding al begonnen met de eerste drie grote politieke
processen in Nederland. Eerst de berechting van Max Blokzijl, radioman en
vooraanstaand NSB’er, en later Mussert, ‘Leider der Beweging’. Omdat Blokzijl
vooral propagandist was van het Nederlands nationaalsocialisme en hij dankzij
de radio grote bekendheid had, volgde het publiek het proces met grote
belangstelling. De bewijsvoering tegen Blokzijl was een eenvoudige zaak omdat
zijn radiopraatjes en boekjes waren bewaard gebleven.
Mussert
bleef achter zijn Führer staan: ‘Adolf Hitler droeg ons volk geen kwaad hart
toe, hij had het beste met ons voor…’
Beiden
kregen de doodstraf. En werden gefusilleerd in 1946. Een derde man tegen wie de
doodstraf werd uitgesproken, was Robert van Genegten. Een Vlaams-Nederlands
jurist, die zowel in de eerste als in de tweede Wereldoorlog collaboreerde met
de Duitsers. Hij hing zich eind 1945 op in zijn cel in Scheveningen.
Blokzijls
beroep was verworpen en zijn verzoek om gratie niet ingewilligd door Koningin
Wilhelmina. Verwijzend naar de titel van zijn radioprogramma werd er na zijn
executie gegrapt ‘Eindelijk is hij er zelf bij’. Er moest zo snel mogelijk een
voorbeeld worden gesteld, met als gevolg dat Blokzijl, als eerste bekende
collaborateur, zwaar werd gestraft in vergelijking met anderen. Naarmate de
tijd vorderde werden de straffen milder. Toch kwam het nog tot 153
doodvonnissen, waarvan er veertig werden uitgevoerd. Er was een vrouw bij, de
Joodse Ans van Dijk, zij had uit lijfsbehoud Joden verraden.
Ik hoorde
Jan en Rieka er weleens over. Sporadische momenten dat er over de oorlog werd
gesproken. Zij volgden de berichtgeving met belangstelling en opluchting,
zonder vreugde.
Het verzet
eiste dat er streng zou worden opgetreden tegen Nederlanders die zich in dienst
hadden gesteld van de Duitsers, bij ‘foute’ kranten hadden gewerkt of lid waren
geworden van ‘foute’ beroepsorganisaties. En wat moest er met personen die bij
bedrijven hadden gewerkt, die voor de Duitsers werkten. Bijna het gehele
bedrijfsleven was door de Duitsers ingeschakeld. Onmogelijk om iedereen te
ontslaan.
George Formby (Foto: Wikipedia) |
De
bioscopen boden in elk geval weer iets gezelligs. George Formby, een Engelse
komiek die al vanaf 1930 faam verwierf, kwam weer terug op het witte doek. Hij
speelde een simpel, goedwillend typetje, dat zichzelf begeleidde op de banjo.
Omdat hij de nazi’s vaak voor schut zette verwierf hij enorme populariteit
onder de Britse troepen, waarvoor hij in oorlogstijd vaak optrad. Zijn films werden
ook in Nederland voor korte tijd weer razend populair. Met When I’m Cleaning Windows bracht hij de banjo weer in beeld, die
vaak ook tot de bezetting van snel opkomende dixielandbands behoorde.
Vera Lynn
was met nummers als We’ll Meet Again
en From the Time You Say Goodbye niet
van de Nederlandse zender te branden en zij was de eerste Britse artieste die
de top van de favoriete Amerikaanse hitparade bereikte, met Auf Wiedersehn Sweetheart.
Amerikaanse
muziek domineerde de radio. Van de Duitsers mochten orkesten geen Engelse naam dragen
en de muziek mocht vooral niets van jazz in zich hebben. De schade werd in de
jaren 45 tot 50 ruimschoots ingehaald.
In Amerika
was The House I live in uitgebracht.
Frank Sinatra had een rol in de film, die een pleidooi hield voor tolerantie en
rassengelijkheid. De film zou een speciale Oscar en een Golden Globe Award
krijgen voor ‘het promoten van goede wil’. Door de film nam de kritiek op
Sinatra af en begon de opbouw van zijn internationale carrière als zanger en
acteur. Hij, en nog meer Bing Crosby, werden ook in Nederland favoriet, net als
de muziek van de tijdens de oorlog omgekomen Glenn Miller. Jans belangstelling
ging algauw wat verder, de Andrews Sisters, The Four Aces, The Mills Brothers,
The Inkspots, Ella Fitzgerald en de op de radio veel te weinig te horen Louis
Armstrong kwamen op zijn draaitafel. Pas later Frank.
In Amerika
was de verschijning van Frank Sinatra’s eerste studio-album The Voice of Frank Sinatra de start van
een reeks platensuccessen. Zijn populariteit groeide met de dag, er kwamen
steeds meer optredens op podia en voor de radio. Langzamerhand was dat ook in
Nederland te merken en dat werd tijd, want tot dan toe domineerde Bing Crosby
de radio volledig.
Jazzplaten
bleven schaars en de overheid bleef bovendien proberen jazzuitzendingen op de
radio te beperken. De drijfveer was de angst de anarchistische jeugd niet in te
toom te kunnen houden. Het hielp niet echt, Amerikaanse dansen werden met de
dag populairder en in Rotterdam schoten de dansscholen als paddenstoelen uit de
grond.
(wordt
vervolgd)
nnn
Geen opmerkingen:
Een reactie posten